Υγεία και ευτυχία σε όλους και ευόδωση των προσπαθειών μας

Υγεία και ευτυχία σε όλους τους ανθρώπους. Λευκούς, μαύρους, κίτρινους, κόκκινους, μιγάδες. Ελληνες και ξένους. Απαντες.
Και ειρήνη στον κόσμο. Σε όλον. Και στην Ευρώπη. Αλλά και στην Ασία και στην Αφρική, που τις ξεχνάμε, ωσάν ο κόσμος όλος να είναι μόνο η Ευρώπη.

Είθε το νέο έτος να είναι καλύτερο για όλους μας. Οχι στα λόγια. Και ό,τι ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΚΑΛΟ επιθυμούμε, να το επιτύχουμε.
Ο νέος χρόνος στον ελληνικό αθλητισμό και στον πολιτισμό ας κομίσει ακόμη περισσότερες επιτυχίες και ουσιαστική αναβάθμιση. Και λιγότερα προβλήματα.
Σε κάθε άνθρωπο των γραμμάτων, των τεχνών, των επιστημών και του αθλητισμού, το νέο έτος να φέρει ευόδωση των προσπαθειών του. Και η Πολιτεία να συνειδητοποιήσει πράγματι πως οφείλει να σταθεί ως αρωγός σε αυτούς. Διότι πρέπει να ενστερνισθεί στην πράξη, και όχι στα λόγια (π.χ. «δεσμεύομαι να προσπαθήσω να επιλύσω τα προβλήματά σας», κάτι που σημαίνει «δεν θα κάνω το παραμικρό»), το λεχθέν, «Η τέχνη και ο αθλητισμός (σημείωση δική μου: ο αγνός αθλητισμός, που δεν συνεπάγεται, κατ' ανάγκη, μετάλλια και θριάμβους), δείχνουν το πολιτιστικό επίπεδο ενός λαού».
Καλή χρονιά και φώτιση σε όλους μας. Και λιγότερη βία. Και στον αθλητισμό και, γενικότερα, στην κοινωνία μας. Διότι η κατάσταση έχει, πλέον, εκτραχυνθεί. Δυστυχώς.

Και, βεβαίως, να το επαναλάβω, με Υγεία... Ειδικά, και εφέτος, η συγκεκριμένη ευχή προσλαμβάνει άλλη βαρύτητα συγκρινόμενη με παλαιότερα έτη.

*Στην φωτογραφία, «Τα Κάλαντα», έργο του ζωγράφου, Νικηφόρου Λύτρα (1832-1904).

Ο επαγγελματίας… Ολυμπιονίκης

Αλ Ερτερ: Ο άνθρωπος που ήξερε τον τρόπο να νικά, ο σπουδαιότερος δισκοβόλος όλων των εποχών

Του Ν. Α. Κωνσταντόπουλου

Τον αποκάλεσαν «επαγγελματία Ολυμπιονίκη». Εύστοχος ο χαρακτηρισμός, αφού από το 1956 στη Μελβούρνη ώς και το 1968 στην Πόλη του Μεξικού στη δισκοβολία δεν νίκησε άλλος από τον Αμερικανό Αλφρεντ (Αλ) Ερτερ τζούνιορ. Το ίδιο είχε συμβεί και το 1960 στη Ρώμη και τέσσερα χρόνια αργότερα στο Τόκιο. Κάθε φορά που πήγαινε στους Ολυμπιακούς Αγώνες, κάποιος άλλος εθεωρείτο επικρατέστερος για τη νίκη. Αλλά ο Ερτερ, σαν να τους έκανε κάποια μαγικά, σαν να αιχμαλώτιζε το χέρι τους, εξαπέλυε τον δίσκο μακρύτερα από τους αντιπάλους του, χωρίς, πάντως, να τον ρίχνει και πολύ μακριά. Εριχνε όσο χρειαζόταν για να νικήσει.

Πολλοί αναρωτήθηκαν ποιο ήταν το μυστικό του. Θ’ αναρωτιούνταν ακόμη περισσότερο, αν γνώριζαν ότι ο θρυλικός Ερτερ εκ γενετής είχε ένα πρόβλημα υγείας, για το οποίο, όταν ήταν παιδί, οι γιατροί τού είχαν απαγορεύσει να παίζει όπως οι συνομήλικοί του. Πολύ υψηλή πίεση αίματος. Παρά ταύτα, όταν ήταν 20 ετών αναδείχθηκε για πρώτη φορά Ολυμπιονίκης. Η πίεσή του στην περίοδο της νιότης, σε φυσιολογικές συνθήκες, ήταν... 25 η υψηλή, 14 η χαμηλή! Πώς, λοιπόν, μολονότι του είχαν απαγορεύσει να παίζει όπως τ' άλλα παιδιά, εκείνος έκανε πρωταθλητισμό;
«Θα μπορούσα να χρησιμοποιώ το πρόβλημα ως δικαιολογία για να μην αθλούμαι. Δεν ήθελα κάτι τέτοιο. Ξέχασα το πρόβλημα. Κάθε γιατρός στις ολυμπιακές ομάδες των ΗΠΑ που μ' εξέταζε έλεγε ‘‘τι είναι αυτό;’’. Θα μπορούσαν να με βγάλουν από τις ομάδες. Δεν το έκαναν», μου είχε πει τον Μάιο του 2006, όταν είχε επισκεφθεί την Ελλάδα, σχεδόν ενάμιση χρόνο πριν από τον θάνατό του.
Περί τα τρία χρόνια πριν από τη συνάντησή μας, του είχαν βάλει ένα είδος βηματοδότη, ο οποίος κάνει ηλεκτροσόκ στην καρδιά όταν εκείνη δεν λειτουργεί καλά.
«Οταν με άνοιγαν τότε, οι γιατροί πίστευαν ότι θα έβρισκαν μικρές φλέβες με λίγο αίμα. Και όμως, πετάχτηκε τεράστιος όγκος αίματος. Το σώμα μου είχε προσαρμοστεί στο πρόβλημα», μας είχε πει.
Την εποχή που τον συναντήσαμε ήταν 70 ετών. Διετηρείτο σ’ εξαιρετική κατάσταση. Κομψός, ευθυτενής, μολονότι δεν γυμναζόταν.
«Αν αρχίσω να γυμνάζομαι, δεν νομίζω ότι θα φτάσω μακριά. Δεν θέλω να πεθάνω σ' ένα γυμναστήριο», είχε εξηγήσει. Και διευκρίνισε ότι μόνο το 20% της καρδιάς του λειτουργούσε, ενώ την πίεση την έλεγχε με φάρμακα.
Τον Μάρτιο του 2003 ο Ερτερ για λίγο ήταν κλινικά νεκρός. Ξεπέρασε το πρόβλημα και οι γιατροί τού συνέστησαν να κάνει μεταμόσχευση καρδιάς. Αρνήθηκε λέγοντας: «Είχα μια ενδιαφέρουσα ζωή και θα συνεχίσω με ό, τι έχω».
Πέθανε την 1η Οκτωβρίου του 2007 από καρδιακή προσβολή... Η απορία, πάντως, παρέμενε. Πώς πέτυχε ό, τι πέτυχε;
«Αγωνιζόμουν απολύτως για να είμαι μέσα στο Ολυμπιακό στάδιο και στον τελικό. Είναι η υψίστη τιμή για έναν αθλητή. Και το ευχαριστιόμουν. Ολοι οι άλλοι δισκοβόλοι που ήξερα ήταν υπέροχοι. Αλλά τους απασχολούσε μόνο το πώς θα νικήσουν. Εγώ, όταν έμπαινα στο στάδιο δεν σκεπτόμουν τη νίκη. Οτιδήποτε κάνεις, πρέπει να το κάνεις με ένταση. Τ' άλλα έρχονται. Στην προπόνηση έφτανα τα όριά μου. Δεν μπορούσα να σηκώσω ένα κιλό περισσότερο, να ρίξω άλλη μία βολή, ν’ ανέβω κι άλλες σκάλες. Οταν ξέρεις πως έκανες ό,τι περισσότερο μπορούσες, ο αγώνας γίνεται διασκέδαση», μας είχε πει. 
Και, τελικά, το διασκέδασε τέσσερις φορές σε Ολυμπιακούς αγώνες, από όπου, σε χρονολογική σειρά, είναι οι πιο πάνω φωτογραφίες. 

Επέστρεψε δίσκο με... ρίψη
Ο Αλ Ερτερ ασχολήθηκε με τη δισκοβολία με αναπάντεχο τρόπο. Ηταν 15 ετών, το 1951, όταν ένας δίσκος έπεσε μπροστά στα πόδια του. Τον επέστρεψε με βολή και το όργανο πέρασε... πάνω από τους ρίπτες. Ετσι άρχισε να μυείται στα μυστικά του αγωνίσματος. Το 1954 πήρε υποτροφία για το πανεπιστήμιο του Κάνσας. Δύο χρόνια αργότερα κέρδισε την πρόκριση για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μελβούρνης. Δεν ήταν φαβορί, αλλά νίκησε με 56,36μ. Επίδοση την οποία πέτυχε με την πρώτη του προσπάθεια και που αποτελούσε ατομικό του ρεκόρ, αλλά και ρεκόρ Ολυμπιακών Αγώνων.
Το επόμενο έτος ένα σοβαρό τροχαίο ατύχημα λίγο έλειψε να του στερήσει τη ζωή. Συνήλθε και κατόρθωσε να προετοιμαστεί για τους Αγώνες του 1960.
Στη Ρώμη νίκησε πάλι με ρεκόρ αγώνων. Φαβορί ήταν ο συμπατριώτης του και τότε κάτοχος του ρεκόρ κόσμου, Ρινκ Μπάμπκα, ο οποίος προηγείτο στις πρώτες τέσσερις προσπάθειες. Στην πέμπτη ο… Μπάμπκα έδωσε μια συμβουλή στον Ερτερ, ο οποίος έριξε τον δίσκο στα 59,18μ. και πήρε το χρυσό μετάλλιο. Οπως είπε αργότερα ο Ερτερ, σε μια συνέντευξή του, ο Μπάμπκα από τότε δεν του ξαναμίλησε!

Το ιστορικό, τέταρτο, μετάλλιο.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, στο Τόκιο, κατόρθωσε να ξεπεράσει, όχι μόνο τους αντιπάλους του, αλλά και τα προβλήματα τραυματισμού. Αρχικά τραυματίσθηκε στον αυχένα. Μετά, λίγες ημέρες πριν από τον αγώνα του, υπέστη τεράστια θλάση πλευρών στον θώρακα. Αγωνίσθηκε, παρά τις συμβουλές των γιατρών, με φοβερούς πόνους, και νίκησε με Ολυμπιακό ρεκόρ (61,00μ.).

Το 1968 ο Αμερικανός, Τζέι Σιλβέστερ είχε ρίξει τον δίσκο τόσο μακριά, όσο ουδέποτε, έως τότε, ο Ερτερ (68,40μ.), επίδοση που αποτελούσε παγκόσμιο ρεκόρ. Αλλά ο «επαγγελματίας Ολυμπιονίκης» σα να προκαλούσε τον τρόμο και τον πανικό στους αντιπάλους του. Με 64,78μ. έγινε ο πρώτος αθλητής που κατέκτησε τέσσερα χρυσά Ολυμπιακά μετάλλια στη σειρά και παραμένει ο πρώτος που πέτυχε αυτό το κατόρθωμα, συνδυάζοντάς το με ισάριθμες καταρρίψεις τού ρεκόρ αγώνων. 

«Σταμάτησα γιατί μεγάλωνα δύο κόρες μόνος»
Πολλοί πίστευαν ότι ο Αλ Ερτερ δεν έπρεπε να σταματήσει ν' αγωνίζεται μετά το 1968. Αποδείχτηκε ότι είχαν δίκιο. Χρόνια αργότερα, επανήλθε στους στίβους. Αρχισε να προπονείται το 1976 και στις 31 Μαΐου του 1980, στα... 44 του, σημείωσε μία από τις κορυφαίες επιδόσεις όλων των εποχών: 69,46 μ., που το 2006 ήταν το 25ο ατομικό ρεκόρ στην ιστορία του αγωνίσματος και ακόμη και τώρα είναι 31ο. Μόνο που από τις 23 Ιουνίου του 2012, δεν αποτελεί, πλέον, παγκόσμιο ρεκόρ για την κατηγορία 40-44 ετών, διότι ένας άλλος μεγάλος (και σε αξία και σε ηλικία, αφού τότε ήταν 40 ετών), ο δις «χρυσός» Ολυμπιονίκης, Λιθουανός, Βιρτζίλιους Αλέκνα έριξε 70,28 μ. Αλλο, όμως, 40 χρόνων και άλλο 44...
Σύμφωνα με την επίσημη βιογραφία του, πάντως, τον Σεπτέμβριο του 1982, στα 46 του, ενώ γύριζε για το  ESPN (αμερικανικό αθλητικό τηλεοπτικό δίκτυο, αντίστοιχο του ευρωπαϊκού, Eurosport) την ταινία «Μελλοντικός Αθλητισμός», έρριξε τον δίσκο μακρύτερα από 240 πόδια (73,15μ.). Αυτή η επίδοση σε αγώνες θ' αποτελούσε παγκόσμιο ρεκόρ! 

Γιατί σταμάτησε, λοιπόν, τότε ο Ερτερ;
«Μεγάλωνα δύο κόρες μόνος. Αν δεν ήμουν κοντά τους, δεν ξέρω αν θα μεγάλωναν σωστά. Ηταν σημαντικό ν' αποτελώ μέρος της ζωής τους. Στους αγώνες θα μπορούσα να μετάσχω ξανά. Αλλά και αυτό να μη γινόταν, δεν θα με πείραζε. Είχα, ήδη, τέσσερα χρυσά ολυμπιακά μετάλλια», είχε δώσει την εξήγηση.

Εργο δια χειρός Αλ Ερτερ.

Το 1980 προσπάθησε να προκριθεί για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας. Οι ΗΠΑ «μποϊκόταραν» τη διοργάνωση, αλλά, και αν πήγαιναν στη Ρωσία, ο 44χρονος Ερτερ δεν θα έμπαινε στο αεροπλάνο της αποστολής. Στα «τράιαλς» των ΗΠΑ είχε καταταγεί 4ος. Προκρίνονταν τρεις. 
Μετά τέσσερα έτη επανήλθε στους Ολυμπιακούς Αγώνες, αφού στο Λος Αντζελες ήταν από αυτούς που κρατούσαν την Ολυμπιακή σημαία. Το 1996, στην Ατλάντα, έφερε την ολυμπιακή φλόγα στο στάδιο.
Ασχολήθηκε επί 30 χρόνια με τα κομπιούτερ, ενώ έκανε και δημόσιες ομιλίες.
Τα τελευταία χρόνια δεν ταξίδευε πολύ, αλλά ζωγράφιζε. Και όπως λένε όσοι είχαν δει έργα του, ζωγράφιζε καλά.
«Ο κόσμος αγοράζει τα έργα μου», μας είχε πει. Και αισθανόταν υπερήφανος. Ισως όσο και όταν στους Ολυμπιακούς άκουγε τον εθνικό ύμνο των ΗΠΑ να ανακρούεται προς τιμήν του... 

Ξεχωριστή προσωπικότητα
O «επαγγελματίας Ολυμπιονίκης», ο θρύλος της δισκοβολίας και του στίβου έζησε 71 χρόνια και 12 ημέρες. Από την 1η Οκτωβρίου 2007 το φθαρτό σώμα του εγκατέλειψε αυτόν τον κόσμο. Τα κατορθώματά του, όμως, θα μας συνοδεύουν σε όλη μας τη ζωή. Το ίδιο και η ανάμνησή του.
Ο Αλ Ερτερ -όπως και ο σύγχρονός του, Πάρι Ο' Μπράιαν, που άλλαξε τον ρου της ιστορίας της σφαιροβολίας καθιερώνοντας νέα τεχνική και απεβίωσε λίγους μήνες πριν από τον Ερτερ, στα 75 του- όπως και όλοι οι μεγάλοι του αθλητισμού (και, φυσικά, της επιστήμης, της τέχνης, της πολιτικής, και όλων των εκφάνσεων της ζωής), δεν πεθαίνουν. Ζουν μέσω των επιτευγμάτων τους και της προσωπικότητάς τους. Είναι οι «μύθοι», οι «θρύλοι» στον τομέα τους.
Η προσωπικότητα διαδραματίζει τεράστιο, καθοριστικό, ρόλο στη διαμόρφωση της σταδιοδρομίας οποιουδήποτε. Δεν χρειαζόταν να συναντήσουμε τον Ερτερ για να το διαπιστώσουμε. Απλώς, τον Μάιο του 2006, το επιβεβαιώσαμε. Αυτός, ο κάτοχος τεσσάρων χρυσών Ολυμπιακών μεταλλίων στο ίδιο αγώνισμα, που, ίσως, να είχε πάρει κι άλλο, αν δεν αποχωρούσε από τους στίβους πρόωρα, όπως αποδείχθηκε, αυτός, λοιπόν, ο υπεραθλητής ήταν απλός και προσιτός πολύ περισσότερο από κάποιον, που μπορεί να έχει νικήσει μόνο στο... διασυλλογικό πρωτάθλημα Αθηνών.

Το 1996 το μυθικό επίτευγμά του δεν είχε ξεπερασθεί. Ούτε καν ισοφαρισθεί. Εκείνο τον χρόνο ο συμπατριώτης του, Καρλ Λιούις θα επιχειρούσε να το ισοφαρίσει. Είχε, ήδη, θριαμβεύσει στο άλμα εις μήκος το 1984, το 1988 και το 1992. Ο Ερτερ ήταν στην Ατλάντα, μάλιστα είχε μπει στο στάδιο με την Ολυμπιακή φλόγα. Ο Λιούις δεν βρισκόταν στην καλύτερή του κατάσταση και υπήρχαν άνθρωποι, που πίστευαν πως δεν θα τα κατάφερνε.
Την ημέρα του τελικού ρώτησαν τον Ερτερ, πού θα πάει.
«Να δω τον Καρλ να νικά», απάντησε.
«Να νικά; Δεν είναι καλά», απόρησαν.
«Είναι οι Ολυμπιακοί αγώνες. Δεν αγωνίζεσαι μόνο με τα πόδια. Το κάνεις με αυτό (έδειξε το κεφάλι) και με αυτό (έδειξε το μέρος της καρδιάς). Ο Καρλ τα έχει αυτά. Γι' αυτό θα νικήσει», είπε.
Και ο Λιούις νίκησε… 

Βιογραφικό και η άποψη του για τη ζωή
Ο μεγάλος Oλυμπιονίκης γεννήθηκε στην Αστόρια της Νέας Υόρκης στις 19 Σεπτεμβρίου 1936 και απεβίωσε στο Φορτ Μάιερς της Φλόριντα την 1^η Οκτωβρίου του 2007.
Στην ιστορία του παγκόσμιου στίβου, μόνο ο Αλ Ερτερ και ο Καρλ Λιούις έχουν κατακτήσει τέσσερις φορές χρυσό μετάλλιο σε Ολυμπιακούς Αγώνες στο ίδιο αγώνισμα. «Απλώς», ο Ερτερ κάθε φορά βελτίωνε και το Ολυμπιακό ρεκόρ...
Οταν σταμάτησε ν' ασχολείται με τον αθλητισμό, ο δίσκος αντικαταστάθηκε με την παλέτα και το πινέλο, αλλά και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ασχολήθηκε, επιτυχώς, με τη ζωγραφική και τα κομπιούτερ.

*Συνοπτικά οι σημαντικότερες διεθνείς νίκες του και τα ρεκόρ του:
1ος στην δισκοβολία στους Ολυμπιακούς αγώνες το 1956, το 1960, το 1964 και το 1968.
1ος στους Παναμερικανικούς αγώνες το 1959
Το ατομικό του ρεκόρ είναι 69,46μ.
Κατέρριψε το ρεκόρ κόσμου τέσσερις φορές: Με 61,10μ. στις 18 Μαΐου 1962, με 62,45μ. την 1η Ιουλίου 1962, με 62,62μ. στις 27 Απριλίου 1963 και με 62,94μ. στις 25 Απριλίου 1964. 

*Είχε αγωνισθεί και σε διοργανώσεις βετεράνων μ' επιτυχία. Κατέρριψε, μάλιστα, παγκόσμιο ρεκόρ.

*Ιδρυσε την «Τέχνη των συμμετασχόντων σε Ολυμπιακούς Αγώνες», παρουσιάζοντας καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο, οι οποίοι είχαν αγωνισθεί σε Ολυμπιακούς, επιδιώκοντας να καταδείξει την πραγματική σχέση της τέχνης και του αθλητισμού, όπως επιθυμούσαν οι εμπνευστές των Αγώνων. 

*«Αν προσπαθούμε να κάνουμε το καλύτερο που είναι δυνατόν να γίνει κάθε μέρα, μπορούμε να πετύχουμε μερικά θαυμάσια πράγματα σε αυτή τη γη». Αυτό ήταν το, ας πούμε, μότο του, ή άποψη για τη ζωή ενός μεγάλου αθλητή και ενός ξεχωριστού ανθρώπου.

Μικρές ατιμίες

Δυο κωμικοί κατοπτρισμοί μιας διαχρονικής μυθιστορίας 

Ολα άρχισαν τόσο όμορφα, ιδανικά...

  

δια χειρός «ντιλετάντη»*

Μικρές ατιμίες Ι
Ως γ παντρεύτηκα την € μετά από σαράντα πέντε ψιλό-μποέμικα χρόνια. Πίστευα στα δυο ξάστερα πράσινα μάτια της και οσφραινόμουνα τον αέρα της ανεμελιάς της. Ηταν χαριτωμένη, πρακτική, της άρεσε η άνετη ζωή, δεν πίεζε ποτέ κανέναν και για τίποτα. Απεχθανόταν την κοπιαστική εργασία και τους δούλευε κοντά πέντε ώρες την ημέρα σ’ ένα μικρό δικηγορικό γραφείο. Θα ’λεγες πως λάτρευε τον ελεύθερο χρόνο της. Εξασκούνταν καθημερινά στις πολεμικές τέχνες και παθιαζόταν με διαβάσματα για πολιτισμό και υγιεινή διατροφή. Το μεγαλύτερο απ’ τα λίγα ψεγάδια που της αναγνώριζα, η συναισθηματική ανασφάλεια, απλά τόνωνε το εγώ μου και μου ’δινε την ευκαιρία για ατέλειωτα δημόσια και ιδιωτικά πειράγματα.
Τα δύο πρώτα χρόνια του γάμου μας ήταν ανέφελα, φαινομενικά τίποτα δεν άλλαξε από την πρότερη συμβίωσή μας. Επαιρνα, βλέπεις, για ροζ νάζια τους υπαινιγμούς της για να της δίνω τάχα περισσότερη σημασία, όπως και τα ξεσπάσματά των ματιών της στ’ αθώα παινέματά μου για διακριτές συναδέλφους της του γυναικείου φύλλου. Οντας ειδωλολάτρης, προσκυνούσα ευλαβικά δυο θεσπέσια αγάλματα. Καθημερινά την καταξίωση, τ’ απόβραδα και τα Σαββατοκύριακα την €.
Τ’ αναπάντεχο έγινε Κυριακή ξημερώματα σα γυρνούσαμε απ’ τις συνηθισμένες διασκεδάσεις μας. Ενα τοσοδούλη αυτοκινητιστικό ατύχημα, και μπουμ η €. Οι γιατροί δεν μπόρεσαν να βρουν τίποτα στο χτυπημένο κεφαλάκι της, αυτή άρχισε, όμως, να παραπονιέται για αυξανόμενους, σε συχνότητα και ένταση, πονοκέφαλους.
Αρχισε να περνάει πολύ καιρό στο κρεβάτι και σηκωνόταν απλά γιατί έπληττε. Παράτησε δουλειά και πολεμικές τέχνες και τράβηξε δρόμους καλών τεχνών και πολιτισμών.

...μετά ήλθε το... μήλο.

Ο πονοκέφαλος δεν εμπόδισε την άνθιση της ζωγραφικής. Φίλοι έμπαιναν κι’ έβγαιναν στο σπίτι, καλοταΐζονταν, καλοποτίζονταν κι’ έβλεπαν τα πορτραίτα τους σε κάτι λασπωμένες ελαιογραφίες που κοσμούν το σαλόνι μας. Ενεκα οι πονοκέφαλοι, όλες οι ποταπές δουλίτσες ξέμειναν στον κ. γ. Ξέρεις, η παρακολούθηση του αποθέματος των ζαρζαβατικών, η πληρωμή κορνιζών και χρωμάτων, η προετοιμασία και το πλύσιμο των κρύων πιάτων της γερμανικής τερψιλαρύγγιας κουζίνας μας, τ’ άχαρα οικιακά οικονομικά κι όσα άλλα η καθημερινή παρουσία της μικρής μας οικιακής βοηθού δεν επαρκούσε να τελέψει. Ξέρεις, όμως, κάτι ακόμα; Ο κ. γ διατεινόταν ότι ο έρωτας είναι και θα είναι ειδωλολάτρης, μέχρι κάποιος βάνδαλος εαυτός να σπάσει το άγαλμά του.
Η € εγκατέλειψε την ζωγραφική όταν κατάλαβε ότι ποτέ δεν θα σταματούσε να πασαλείβει τα χρώματα. Αγόρασε τότε μια ολόσωμη μαύρη φόρμα και, παρά τις διαμαρτυρίες του κεφαλιού της, δόθηκε στο χορό. Καλοπληρωμένα ιδιαίτερα μαθήματα στο σπίτι βελτίωσαν την όρεξή της μα καθόλου τη σιλουέτα της. Παρότι δεν είχε δείξει ακόμα έφεση στη γλυπτική, άρχισα να βλέπω παντού στο σπίτι ακέφαλα αγαλματίδια.
Ο γ και η € πέρασαν χρονιές πολιτισμών.
Τι να πρωτοθυμηθώ; Ροκανίδια και κόλλες στο πάτωμα από το εργαστήρι ξυλογλυπτικής της €, σκονισμένα βιβλία από ποιητικές βραδιές, αγριοφωνάρες από άριες που λάτρευα… Τ’ αγάλματά μου άρχισαν να γίνονται ακέφαλα και κουλά.
Να δεχθώ πως όλο τούτο τον καιρό δεν έκανα τίποτα για να βάλω μια στοιχειώδη τάξη στο μικρό μας κόσμο. Δουλειά, επαγγελματική και οικονομική καταξίωση, ε ξέρεις, πού και πού φλερτάκια και ζωογόνοι περαστικοί έρωτες. Ο ιδεαλισμός σ’ όλο του το μεγαλείο: «καλά περνάω μωρέ, λίγη αγγαρεία δε βλάπτει και το στρατηγό!».
Αυτός ο μικρός έρωτας, αυτή η μικρή συμβίωση τέλειωσε με απόλυτη συναίνεση. Ενδοξα ή άδοξα, είναι θέμα οπτικής. Εφτασε ένα σκηνοθετημένο μικροατύχημα του γ με το αμάξι, που του προκάλεσε ανταποδοτικούς πονοκεφάλους και ένθερμες καλλιτεχνικές τάσεις. Ξέρεις, δουλειά μηδέν, ενασχόληση με λογοτεχνία αντί για ποίηση, παραγωγή ραγισμένων στραβομούτσουνων  αγαλμάτων αντί για πασαλείμματα ζωγραφικής, ρεμπέτικες μπαγλαμαδένιες βραδιές αντί για άριες, κι άλλα τέτοια όμορφα και άμορφα.

Δυο χρόνια έφτασαν τον γ και την €  στην απόλυτη βαρεμάρα, όπως επιθυμούσε ο γ. Κι αυτός  χάρηκε που απόδειξε ότι η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται μονάχα κρύο και ότι η κακής ποιότητας μπογιά, που έφερνε, πασαλείβει τα έργα τέχνης.
Παιδιαρίσματα μέσης ηλικίας λέτε εσείς; Ο γ επιτέλους κατανόησε τη ρήση του Τζόι Ανταμς, «Ερωτεύθηκα δυο πράσινα μάτια. Το λάθος μου είναι ότι παντρεύτηκα ολόκληρο το  κορίτσι!».
Πόσος δρόμος ακόμα κ. γ! 

Μικρές ατιμίες ΙΙ 
Παντρεύτηκα τον γ στα εικοσιοκτώ μου χρόνια. Μ’ αγαπούσε και τον συμπαθούσα πολύ. Όλοι τον περιέβαλαν μ’ εμπιστοσύνη, το ίδιο κι εγώ, η €. Ηταν μεσόκοπος, οικονομημένος, ευγενικός, ψιλο-κουλτουριάρης, οπαδός του ροζ στην πολιτική και τις γυναίκες, προβλέψιμος, με θερμούς τρόπους και πλούσια, μα επιμελώς κρυμμένα, συναισθήματα. Πλακατζής  κι ανέμελος, άφηνε πολύ ελεύθερο χώρο στους γύρω του. Ταίριαζε γάντι στην αρχή των «ελάχιστων δυνατών δεσμεύσεων», που ήταν ριζωμένη στο μυαλό μου. Τι κι αν ήταν ψιλο-εγωιστάκος, τι σα δεν ήμουνα φουλ ερωτευμένη, τι σαν του ‘ρθε  ξαφνικά θεία φώτιση να μεγαλοπαντρευτεί;

Ονειρο η τελετή του γάμου, σύζυγοι με τα όλα τους ο γ και η €, όμορφο και πλούσια διακοσμημένο το σπιτικό τους, όλα έμοιαζαν να κυλάνε αρμονικά. 
Αρχισα να υποψιάζομαι ότι ο γ ήταν o Κύριος «πίτα σωστή και σκύλος χορτάτος», δυο - τρεις μήνες μετά. Πες το από διαίσθηση, θες η αύξηση των ωρών εργασίας, τ’ απροκάλυπτα κομπλιμέντα σε νεαρές κυρίες, τα συχνά ταξίδια και οι  αντροπαρέες, ο τρυφερός  κι ευγενικός μου σύζυγος  έμοιαζε να πιστεύει πως «έδεσε το γάιδαρό του». 
Δεν πιστεύεις κι εσύ πως η απιστία περνάει πρώτα απ’ το μυαλό και μετά από το σώμα; 
Αν κι’ ο γ έμοιαζε ερωτευμένος μαζί μου αποφάσισα να του δώσω ένα μικρό μαθηματάκι. Ενα αυτοκινητιστικό ατύχημα κι’ ένα χτύπημα στο κεφάλι, που μου προκάλεσε πονοκεφάλους, έδωσαν το έναυσμα. Αφησα τη δουλειά μου, δεν είχαμε δα κι ανάγκη οικονομική, κι έμεινα περισσότερο στο σπίτι. Δέθηκα με τη ζωγραφική και την ξυλογλυπτική και συμπλήρωσα τη διακόσμηση, ασχολήθηκα με το χορό και τη μουσική πλημμυρίζοντας τα βράδια μας με αρμονικές μελωδίες, ανανέωσα το ψυχρό, οικονομικίστικο  πνεύμα μας με λογοτεχνικές βραδιές κι’ εκλεκτούς προσκεκλημένους.
Υπερέβαλλα, βέβαια, λίγο με τους πονοκεφάλους μιας και ο γ συνέχιζε  τις τρυφερές κι ευγενικές χειρονομίες και περιπτύξεις του, λάμποντας, όμως, ολοένα και περισσότερο με την απουσία του. Μήπως το μικρόβιο της απιστίας είχε μολύνει το σώμα του γ; Ναι, έλεγαν οι καλοθελήτρες φιλενάδες μου, ασφαλώς υπερθεμάτιζα κι εγώ. Κι έτσι απλά το μαθηματάκι μετατράπηκε σε επιθυμία αντεκδίκησης.
Δε λέω, βέβαια, είχα και τα τυχερά μου. Ο δάσκαλος του χορού μού έμαθε το πάθος και την αρμονία των κινήσεων στο παρκέ και το νερόστρωμα, χάρηκα τον κηπουρό μας, που έφερνε στον Ερμή του Πραξιτέλη, γοητεύθηκα από τον νεαρό ποιητή των γλυκόλογων που μ’ έλεγε «ευράκι μου». Τώρα, πέστε μου κι εσείς, το μικρόβιο της απιστίας μεταδίδεται, το εκδικητικό μου πνεύμα ήρθε στην επιφάνεια ή και τα δυο μαζί; 

Συνεχίσαμε τραβώντας ο γ από δω κι εγώ απ΄ εκεί. Η αρχή του τέλους της μικρής μας ιστορίας ήρθε όταν ο γ πίστεψε πως, άθελά μου, πήρε επιτέλους είδηση τη μικρή παρασπονδία μου με τον Ερμή. Οντας άτεγκτος σε θέματα ηθικής των άλλων και εγωιστής, κατέφυγε σ’ ένα τέχνασμα για να μ’ αποδιώξει. Σκηνοθέτησε αυτοκινητιστικό ατύχημα, προσποιήθηκε πονοκεφάλους, έδειξε στα πενήντα του πρωτόγνωρο ενδιαφέρον για τις τέχνες και αποστροφή για τη δουλειά. Ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον, για μια θηλυκή  ύπαρξη, φτωχέ μου τέως σύντροφε. 
Αντίθετα απ’ ότι αυτός είχε πράξει στο δικό μου ατύχημα, αφοσιώθηκα ολοκληρωτικά στην ανάρρωση και την καλοπέρασή του, παραμελώντας εντελώς τους δικούς μου πονοκεφάλους. Η γλυκιά μου παρουσία στο σπίτι έδειχνε να τον ταράζει ολοένα και περισσότερο. Σ’ ένα χρόνο μου πρότεινε την έκδοση συναινετικού διαζυγίου για «απλή ασυμφωνία χαρακτήρων», με πλούσια, φυσικά, διατροφή. Η δύναμη της πειθούς του κατέβαλε την αυθόρμητη αποστροφή μου έξι μήνες αργότερα, αφού διπλασιάσθηκε η διατροφή. 
Πόσο περιορισμένη περιφερειακή όραση είχε ο Αδάμ, σε σχέση με την Εύα; 
Η €, πάντως, πιστεύει πως ο γ θα κάνει καιρό να καταλάβει ότι ο πιο πονηρός άντρας δε φθάνει στο νυχάκι του πιο αθώου θηλυκού.

*Ντιλετάντης: Από το ιταλικό «dilettante (ντιλετάντε): Ερασιτέχνης, αυτός που ασχολείται ερασιτεχνικά με κάτι. Συχνά ο όρος αναφέρεται στην ενασχόληση με την τέχνη. Εν προκειμένω, ο ερασιτέχνης συγγραφέας, συνεργάτης του μπλογκ, επιθυμεί να παραμείνει «ανώνυμος» και «άγνωστος». 

**Τζόι Ανταμς (6/1/1911-2/12/1999): Αμερικανός κωμικός και συγγραφέας.

Σπάνιο και πολύπλευρο ταλέντο, μεγάλος αθλητής, ισχυρή προσωπικότητα

Ο Αρμένιος, Γιούρικ Βαρντανιάν άφησε εποχή στην άρση βαρών με τα εκπληκτικά επιτεύγματά του, τα ρεκόρ, την τεχνική και το ιδιότυπο στυλ του

Του Ν. Α. Κωνσταντόπουλου 

Είχε ατομικό ρεκόρ στο άλμα εις ύψος, σύμφωνα με την έγκυρη γαλλική αθλητική εφημερίδα, «Εκίπ», 2,12μ., ενώ, κατά άλλη πηγή, είχε υπερβεί και τα 2,15μ. Πηδούσε μήκος άνευ φοράς πάνω από 3,50μ., κοντά στα 3,70μ. «Κάρφωνε» την μπάλα του μπάσκετ στο καλάθι. Και όλα αυτά με σωματικό ύψος μόλις 1,71μ. ή 1,74μ.· οι πληροφορίες διίστανται, αλλά η διαφορά δεν είναι ουσιώδης. Επί πλέον, έτρεχε τα 100μ. σε χρόνο κάτω από 11'' (λένε πως είχε ρεκόρ 10''6), έπαιζε τερματοφύλακας, ήταν, όπως λέγεται, καλός ξιφομάχος και εξαιρετικός ερασιτέχνης σκακιστής. Ο Γιούρικ Βαρντανιάν, όμως, δεν πέρασε στην αθλητική ιστορία για το πολύπλευρο ταλέντο του, αλλά για τα επιτεύγματά του στην άρση βαρών. Για να φθάσει σε αυτά, πάντως, τον βοήθησαν αποφασιστικά, οι πέραν της άρσης βαρών, αθλητικές του ικανότητες.

Είναι ένας από τους σπουδαιότερους αρσιβαρίστες όλων των εποχών, παρότι κατέκτησε μόνο ένα χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο.

Αλλωστε, πήρε μέρος μόνο μία φορά σε Ολυμπιακούς Αγώνες. «Πλήρωσε», και αυτός, το ανόητο μποϊκοτάζ, που έκαναν οι Σοβιετικοί στους Αγώνες του Λος Αντζελες το 1984, εκδικούμενοι το, εξίσου ανόητο, ανάλογο των Αμερικανών στους Ολυμπιακούς της Μόσχας, τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Ηταν, όμως, ο κυρίαρχος στις κατηγορίες του (ουσιαστικά σε μία, τα 82,5κ.) από το 1977 έως και το 1985. Στη διάρκεια όλων αυτών των ετών, έχασε μόνο μία φορά το χρυσό μετάλλιο σε πρωτάθλημα κόσμου. Το 1982, όταν είχε αποφασίσει ν' ανέβει στην κατηγορία των 90 κιλών, όπου, όμως, υπήρχε ένας σπουδαίος Βούλγαρος, ο Μπλαγκόι Μπλαγκόεβ. Ο Βαρντανιάν δεν πρόλαβε να προσαρμοσθεί απολύτως στη νέα κατηγορία, παρότι σε άλλο αγώνα, νωρίτερα, είχε καταρρίψει τα παγκόσμια ρεκόρ, και πήρε το ασημένιο μετάλλιο. Επέστρεψε στα 82,5κ. και σημείωσε νέες μεγάλες επιτυχίες και απίστευτες επιδόσεις.

Ουδείς αθλητής παρεμφερούς σωματικού βάρους (η κατηγορία των 82,5 κιλών έγινε μετά 83 και αργότερα 85, όσο είναι τώρα) έπειτα από αυτόν κατόρθωσε να σημειώσει επιδόσεις σαν του Βαρντανιάν, ειδικά στο επολέ ζετέ και στο σύνολο. Σκεφθείτε μόνο το εξής: Στους Ολυμπιακούς της Μόσχας νίκησε με 400κ. στο σύνολο, αφήνοντας πίσω τον 2ο, τον Μπλαγκόεβ, 27,5κ. και τον 3ο, τον Τσεχοσλοβάκο, Ντούσαν Πόλιατσικ... 32,5. Με την επίδοσή του θα νικούσε στην κατηγορία των 90κ. (ο 1ος σημείωσε επίδοση 377,5κ.) και των 100κ. (395 πέτυχε ο νικητής), θα ήταν 3ος στα 110κ. και 5ος στα υπερβαρέα, τα +110κ.!

Τέσσερα χρόνια αργότερα, στη Βάρνα (Βουλγαρία) ανέβασε το παγκόσμιο ρεκόρ στα 405κ., ανυψώνοντας 182,5κ. στο αρασέ και 224 στο επολέ ζετέ. Το σύνολο ήταν 405, διότι, βάσει του τότε κανονισμού, οι επιδόσεις στο σύνολο υπολογίζονταν με πολλαπλάσια του 2,5κ. Τα 224 «στρογγυλοποιήθηκαν» στο αμέσως κατώτερο βάρος, στα 222,5. Με τους τωρινους κανονισμούς,  επίδοση θα ήταν, ή 407 (αν είχε ανυψώσει 183κ. στο αρασέ, καθότι καταργήθηκαν τα μισά κιλά) ή 406. Σκεφθείτε, λοιπόν, ότι το ισχύον (όταν γράφηκε το θέμα) παγκόσμιο ρεκόρ του συνόλου στην κατηγορία των 85κ. είναι 394κ. (του Λευκορώσου, Αντρέι Ριμπακόβ) και αναλογισθείτε πόσο μεγάλος αθλητής ήταν.

Ο Βαρντανιάν κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο και στο πρωτάθλημα κόσμου του 1985 και μετά αποφάσισε να σταματήσει για ένα διάστημα. Προσπάθησε να επανέλθει και ν' αγωνισθεί στους Ολυμπιακούς της Σεούλ, το 1988.

«Τα πράγματα δεν πήγαν όπως περίμενα και αποσύρθηκα. Αλλά ακόμη είμαι σε καλή φόρμα», είπε σε συνέντευξη το 2007, όταν βρισκόταν στις ΗΠΑ.
Ο γιος του, Νοραΐρ προσπάθησε ν' ακολουθήσει τα βήματά του, αλλά το πέτυχε μόνο ώς ένα σημείο. Κατόρθωσε, πάντως, ν' αγωνισθεί το 2012 στους Ολυμπιακούς Αγώνες, όπου κατετάγη 11ος στην κατηγορία των 94 κιλών με 380κ. στο σύνολο (170-210). 

Η εντυπωσιακή τεχνική του

Ο Βαρντανιάν ανέβηκε στο πλατό με αργά, σταθερά βήματα. Στάθηκε πάνω από την μπάρα λίγα δευτερόλεπτα και άρχισε να σκύβει σιγά - σιγά, με τα χέρια ανοιχτά στο άνοιγμα για τη λαβή του επολέ. Αρπαξε την μπάρα και χωρίς να μείνει στη στάση αυτή για ν' αυτοσυγκεντρωθεί, όπως κάνουν σχεδόν όλοι οι αρσιβαρίστες, ξεκίνησε με μια απότομη κίνηση. Η μπάρα έφθασε στους ώμους. Εκεί έμεινε για λίγο ακίνητος και μ' εκρηκτική κίνηση και ασυνήθιστα μικρό ψαλίδι, ανύψωσε την μπάρα πάνω από το κεφάλι.

Ηταν το 1979, στο παγκόσμιο πρωτάθλημα, το οποίο είχε διεξαχθεί στη Θεσσαλονίκη. Πρώτη φορά έβλεπα τον Γιούρικ Βαρντανιάν. Η φήμη του, ως είναι φυσικό, είχε προηγηθεί. Γνωρίζαμε πως υπάρχει ένας σπουδαίος αθλητής της άρσης βαρών, που ερχόταν για να κατακτήσει τον παγκόσμιο τίτλο για τρίτη φορά. Και δεν διέψευσε τα προγνωστικά.

Στο αρασέ έκανε ό,τι ένας συνηθισμένος αθλητής. Αυτοσυγκεντρωνόταν όπως οι περισσότεροι. «Απλώς» σήκωνε πιο πολλά κιλά από όλους. Στο επολέ, όμως, ήταν κάτι μοναδικό.

Εκρηκτική δύναμη και εντυπωσιακή τεχνική -παρότι φαινόταν πως οι κλειδώσεις του στους αγκώνες δεν ήταν οι ιδανικές- ήταν τα βασικά του όπλα. Πάνω, από όλα, όμως, αυτό που τον έκανε ξεχωριστό (όπως αργότερα τον Κάχι Καχιασβίλι) ήταν οι πνευματικές του δυνάμεις. Η ικανότητά του να παραμένει αυτοσυγκεντρωμένος και να ξέρει πολύ καλά, τι έπρεπε να κάνει. Τέτοιες δυνάμεις είχε και ο Βαλέριος Λεωνίδης, δυστυχώς, όμως, «έπεσε» πάνω στον μεγάλο, Ναΐμ Σουλεϊμάνογλου και δεν κατόρθωσε να γράψει την δική του διακριτή ιστορία, παρά τις αδιαμφισβήτητα σημαντικές επιτυχίες του.

Η ωραία μορφή τού Βαρντανιάν έμενε αξέχαστη. Ειδικά το βλέμμα του έδειχνε αυτήν ακριβώς την πνευματική δύναμη. Τον γνώρισα το 1982, όταν ήλθε στην Αθήνα για να μετάσχει σε διεθνές μίτινγκ στον «Μίλωνα» και κάναμε συνέντευξη για την «Καθημερινή», με την βοήθεια του αείμνηστου, Ηλία Μπαζίνα, ο οποίος εκτέλεσε χρέη μεταφραστή. Ο Μπαζίνας το 1979, με τον Νίκο Γραμματικόπουλο, παλαιό αθλητή της άρσης βαρών (όπως και ο Ηλίας), είχε γυρίσει ένα μνημειώδες ντοκιμαντέρ για τον Βαρντανιάν και, γενικότερα, για το παγκόσμιο πρωτάθλημα της Θεσσαλονίκης.

Ο Αρμένιος ήταν ένας ξεχωριστός αθλητής, που, αν έπαιζε ποδόσφαιρο και είχε τις ίδιες επιτυχίες, πιθανότατα θα ήταν πιο διάσημος από τον Μέσι και τον Κριστιάνο Ρονάλντο. Ισως και από τον Πελέ ή τον Μαραντόνα. 

Στο πλευρό του Τζόρνταν και του Πίπεν

Μετά την πτώση του σοβιετικού καθεστώτος και τη διάλυση της ΕΣΣΔ, ο Βαρντανιάν μετανάστευσε στις ΗΠΑ, από όπου του έγινε πρόταση ν' αναλάβει την εθνική ομάδα.

«Το νέο καθεστώς ήθελε να έχει την υποστήριξη διάσημων ανθρώπων, ώστε να κάνουν τον λαό να σέβεται τους ίδιους και τις αποφάσεις τους. Μου ζήτησαν κατ' επανάληψη να προβώ σε δημόσια δήλωση. Αρνήθηκα. Είχα ήδη την πρόταση των Αμερικανών. Αποφάσισα να πάω. Υπέγραψα συμβόλαιο για ένα έτος. Δεν σκόπευα να μείνω χρόνια. Δυσκολεύτηκα πολύ στην αρχή. Μου έδωσαν χρήματα και με άφησαν να κανονίσω τα πάντα μόνος. Δεν ήξερα την γλώσσα, Ακόμη τώρα, ύστερα από 15-16 χρόνια, η γλώσσα είναι πρόβλημα, διότι έχω πιο πολλές επαφές με Αρμένιους από ό,τι με Αμερικανούς», είχε πει σε συνέντευξη το 2007.

Ο Νοραΐρ και ο Γιούρικ το 2005 και καθιστός ο θρυλικός, Νταβίντ Ρίγκερτ.

Αποκάλυψε, μάλιστα, κάτι που δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστό: Για τέσσερα χρόνια εργάσθηκε ως φυσικοθεραπευτής στη μεγάλη ομάδα μπάσκετ των Σικάγο Μπουλς. Συνεργάσθηκε με «ιερά τέρατα» του αθλήματος, όπως ο Μάικλ Τζόρνταν και ο Σκότι Πίπεν.

«Ωραίοι τύποι. Είχα εκπλαγεί όταν διαπίστωσα με πόση προσοχή παρακολουθούσαν τον προπονητή και πώς ακολουθούσαν τις οδηγίες. Σαν παιδιά σε νηπιαγωγείο. Γνώριζαν τι επιθυμούσαν να πετύχουν. Δεν μπορούσα παρά να τους θαυμάζω», είπε. Είχε δε, εκφράσει τον θαυμασμό του για τις εγκαταστάσεις, για τα όργανα, για την ιατρική παρακολούθηση και τις μεθόδους αποκατάστασης. Είχε επισημάνει, πάντως, πως οι μέθοδοι της προπόνησης δεν του έμαθαν κάτι. «Οι ΗΠΑ και οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης ακολουθούσαν το σύστημα της ΕΣΣΔ», τόνιζε.

Στο τέλος της συνέντευξης ρωτήθηκε αν ήταν ευτυχισμένος στις ΗΠΑ.

«Μόνο στην πατρίδα μπορείς να είσαι ευτυχισμένος», απάντησε. Μετά περίπου δύο χρόνια επέστρεψε στην πατρίδα του… 

Πολιτική σταδιοδρομία

Ο Βαρντανιάν ήταν πολύ δημοφιλής στον πολιτικό κόσμο της ΕΣΣΔ και της Αρμενίας λόγω των επιτευγμάτων του. Γι’ αυτό έγινε και βουλευτής στην Αρμενία. Οταν η ΕΣΣΔ βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης, αυτοί που είχαν, πλέον, την ισχύ, επιθυμούσαν να τύχουν της υποστήριξης των πλέον δημοφιλών και γνωστών ανθρώπων του κράτους. Ετσι, επισκέφθηκαν κατ’ επανάληψη τον Βαρντανιάν και του ζήτησαν να κάνει δημόσια δήλωση υποστήριξής τους. Αρνήθηκε. 

Λίγο νωρίτερα είχε δεχθεί πρόταση από τις ΗΠΑ να συνεργασθεί με την ομοσπονδία άρσης βαρών της χώρας. Την αποδέχθηκε, μη έχοντας, όπως υποστηρίζει, πολλές άλλες εναλλακτικές επιλογές, καθότι, όπως λέει, είχε πολιτικές διαφωνίες με τον τότε πρόεδρο, Λεβόν Τερ Πετροσιάν. Ο ίδιος τόνισε, επίσης, σε παλαιότερη συνέντευξή του, ότι υποχρεώθηκε να τερματίσει την αθλητική σταδιοδρομία του νωρίς για πολιτικούς λόγους. Υποστήριξε πως ήταν έτοιμος ν’ αγωνισθεί στους Ολυμπιακούς της Σεούλ (Ν. Κορέα) το 1988 και θεωρεί ότι μπορούσε να νικήσει, αλλά τον εξανάγκασαν ν’ αποσυρθεί. Το 1992 πήγε, τελικά στις ΗΠΑ, συγκεκριμένα στην πόλη, Μούρπακ της Καλιφόρνια, 76 χιλιόμετρα από το Λος Αντζελες. Δεν ξέχασε, όμως, την πατρίδα του και συνέχισε τις προσπάθειές του να την βοηθήσει. Παράλληλα, χρησιμοποιώντας τις επαφές του με ανθρώπους από τις πρώην Σοβιετικές χώρες, έκανε επιχειρηματικές δουλειές, ταξιδεύοντας συχνά.

Το 2009 επέστρεψε με την οικογένειά του στην Αρμενία, επιθυμώντας και να βοηθήσει τον Σερτζ Σαργκισιάν, ο οποίος το 2008 είχε εκλεγεί πρόεδρος της Αρμενίας. Ετσι, τον Απρίλιο του 2009, έγινε σύμβουλός του.

Τον Μάιο του 2013 διορίσθηκε υπουργός Αθλητισμού και Νεότητας. Ο πρωθυπουργός, Τιγκράν Σαργκισιάν, παρουσιάζοντάς τον, υπογράμμισε: «Θα ήταν πολύ δύσκολο να βρεθεί καλύτερος υποψήφιος για την θέση. Γνωρίζει πολύ καλά τις ανάγκες των αθλητών, τον τρόπο ζωής τους και τι πρέπει να κάνει για την πρόοδο του αθλητισμού στην χώρα. Πιστεύουμε, ότι η τεράστια εμπειρία του και η γνώσεις του μπορεί να φέρουν μια επανάσταση σε αυτόν τον τομέα». 

Αλλά ένα έτος αργότερα, τον Ιούνιο του 2014, ο μεγάλος παλαιός αθλητής διορίσθηκε πρέσβης στην Γεωργία. Διπλωμάτες και πολιτικοί αντέδρασαν. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Αλεξάντερ Αρζουμανιάν δήλωσε πως σέβεται βαθειά τα κατορθώματα του Βαρντανιάν στον αθλητισμό, αναρωτήθηκε, όμως, αν έχει γνώσεις για τις σχέσεις Αρμενίας - Γεωργίας.

«Η Αρμενία ουδέποτε είχε επαγγελματία διπλωμάτη πρέσβη στην Γεωργία, αλλά ανθρώπους με ιδιαίτερα επιτεύγματα σε διάφορους τομείς. Είναι σαν παράδοση. Οσον αφορά τις σχέσεις Αρμενίας - Γεωργίας, δεν νομίζω ότι εξαρτώνται από την εργασία του πρέσβη. Αυτός οφείλει απλώς να χρησιμοποιήσει την επιρροή του για να βελτιώσει αυτές τις σχέσεις», δήλωσε ο γεννημένος στην Γεωργία, Αρμένιος βουλευτής, Σιράκ Τοροσιάν.

Ο Βαρντανιάν θεωρείται ήρωας της Αρμενίας για τις μεγάλες επιτυχίες του στο άθλημα της άρσης βαρών. Προς τιμήν του, το 2010 κυκλοφόρησαν γραμματόσημο και αναμνηστική κάρτα. 

Βιογραφικό και αθλητικά επιτεύγματα

Αρχισε την άρση βαρών το 1970. Στην διεθνή σκηνή εμφανίσθηκε το 1976 και το 1977 αναδείχθηκε πρωταθλητής κόσμου στα 75κ. Το 1978 «ανέβηκε» στα 82,5κ. και κυριάρχησε στα παγκόσμια πρωταθλήματα των ετών 1978, 1979, 1981, 1983 και 1985 και στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1980. Συνεπώς, αναδείχθηκε 1^ος στον κόσμο επτά φορές. Τα έτη κατά τα οποία διεξάγονται Ολυμπιακοί, δεν τελούνται πρωταθλήματα κόσμου. Το 1982 κατετάγη 2^ος στα 90κ.

Στα πρωταθλήματα Ευρώπης νίκησε το 1977, 1978, 1980, 1981, 1983, 1984, ενώ ήταν 2^ος το 1982. Τις άλλες χρονιές δεν αγωνίσθηκε.
Κατέρριψε 41 φορές ρεκόρ κόσμου. Οι καλύτερες επιδόσεις του ήταν:
82,5κ.: 182,5 αρασέ – 224 επολέ ζετέ, 405 σύνολο (τα τωρινά ρεκόρ στα 85κ. είναι 187 - 218 - 394).
90κ.: 190 - 228 - 415 (τα τωρινά ρεκόρ στην κατηγορία των 94κ. είναι 188 - 233 - 418).
Ο Βαρντανιάν ήταν πολύ ισορροπημένος στο αρασέ και στο επολέ ζετέ, ενώ οι περισσότεροι σύγχρονοι αθλητές έχουν πιο καλό το ένα ή το άλλο αγώνισμα. Αλλωστε, ο Βαρντανιάν ήταν ο μόνος αθλητής, που είχε καταρρίψει και τα τρία ρεκόρ κόσμου στην κατηγορία των 82,5κ.
*Η σύζυγός του, Ελεωνόρα, υπήρξε διεθνής αθλήτρια του λουτζ (είδος οχήματος που γλιστράει στον πάγο). Παντρεύτηκαν το 1983 και έκαναν μαζί τρεις γιους, τον Νταβίντ (1983), τον νυν αθλητή, Νοραΐρ, ο οποίος γεννήθηκε το 1987, και τον Μίχαελ (1995).
*Στις 8 Οκτωβρίου 2010, ο Βαρντανιάν τραυματίσθηκε σε τροχαίο ατύχημα, όταν το αυτοκίνητό του συγκρούσθηκε με τρακτέρ στην εθνική οδό Ερεβάν – Γκιούμρι. Υποβλήθηκε σ’ επείγουσα χειρουργική επέμβαση στο ένα μηριαίο οστό και στην κνήμη.

Στις 22 Απριλίου 2011 νοσηλεύτηκε για άγνωστο λόγο. Οι γιατροί δήλωσαν ότι η κατάστασή του ήταν σοβαρή αλλά σταθερή. Την ίδια ημέρα, διαγνώστηκε εμβολή και, κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης για την ανασυγκρότηση του ενός ποδιού, η καρδιά του σταμάτησε. Επεσε σε κώμα. Λίγες ημέρες αργότερα ανακοινώθηκε σταθεροποίηση της κατάστασής του και στις 13 Μαΐου 2011 εξήλθε του νοσοκομείου.
Τελικά, έφυγε από αυτή την ζωή την 1η Νοεμβρίου του 2018.
*Ο γιός του, Νοραΐρ (Νόρικ), όταν ακόμη αγωνιζόταν για τις ΗΠΑ, τιμωρήθηκε μ' εξάμηνο αποκλεισμό (29 Σεπτεμβρίου 2009 - 29 Μαρτίου 2010), διότι βρέθηκε να έχει κάνει χρήση κάνναβης.

Η κρίση των... γαϊδάρων

Μια πολύ διδακτική ιστορία για όλους τους λαούς

Εμφανίστηκε κάποτε σ' ένα χωριό ένας άνδρας με γραβάτα. Ανέβηκε σ' ένα παγκάκι, κάλεσε όλους τους κατοίκους και τους είπε ότι θ' αγόραζε όλα τα γαϊδούρια που θα του πήγαιναν, έναντι 100 ευρώ και μάλιστα με μετρητά.
Οι ντόπιοι το βρήκαν λίγο περίεργο, αλλά η τιμή ήταν πολύ καλή και όσοι πούλησαν το γαϊδουράκι τους, επέστρεψαν στο σπίτι με το πορτοφόλι γεμάτο και χαμόγελο στα χείλη. 
Ο άνδρας με τη γραβάτα την επόμενη μέρα πρόσφερε 150 ευρώ για κάθε απούλητο γάιδαρο, κι έτσι οι περισσότεροι κάτοικοι πούλησαν τα ζώα τους. Τις επόμενες ημέρες πρόσφερε 300 ευρώ για καθένα από τα ελάχιστα ζώα, που παρέμεναν απούλητα, με συνέπεια και οι τελευταίοι αντιστεκόμενοι κάτοικοι να πουλήσουν τα γαϊδούρια τους.
Οταν συνειδητοποίησε ότι στο χωριό δεν απέμεινε πλέον γάιδαρος, ανακοίνωσε σε όλους ότι θα επέστρεφε μετά μια εβδομάδα για να αγοράσει οποιονδήποτε γάιδαρο έβρισκε έναντι... 500 ευρώ! Και αποχώρησε.
Την επόμενη μέρα ανέθεσε στον συνέταιρό του το κοπάδι των γαϊδάρων, που είχε αγοράσει, και τον έστειλε στο ίδιο χωριό με εντολή να τα πουλήσει όλα στην τιμή των 400 ευρώ τον ένα.
Οι κάτοικοι, βλέποντας την δυνατότητα να κερδίσουν 100 ευρώ την επόμενη εβδομάδα, αγόρασαν ξανά τα ζώα τους ακόμη και τέσσερις φορές πιο ακριβά από όσο τα είχαν πουλήσει, και, για να το κάνουν αυτό, αναγκάστηκαν να ζητήσουν δάνειο από την τοπική τράπεζα.
Οπως ίσως φαντάζεστε, μετά την συναλλαγή, οι δύο επιχειρηματίες έφυγαν για διακοπές σ' έναν φορολογικό παράδεισο της Καραϊβικής, ενώ οι κάτοικοι του χωριού βρέθηκαν υπερχρεωμένοι, απογοητευμένοι και με τα γαϊδούρια στην κατοχή τους, που δεν άξιζαν, πλέον, τίποτα.
Προσπάθησαν να πουλήσουν τα ζώα για να καλύψουν τα χρέη. Μάταια. Η αξία τους είχε πατώσει. Η τράπεζα, λοιπόν, κατέσχεσε τα γαϊδούρια και, εν συνεχεία, τα νοίκιασε στους πρώην ιδιοκτήτες τους.
Ο τραπεζίτης, όμως, πήγε στον δήμαρχο του χωριού και του εξήγησε ότι, εάν δεν ανακτούσε τα κεφάλαια που είχε δανείσει, θα κατέρρεε και αυτός και, κατά συνέπεια, θα ζητούσε αμέσως το κλείσιμο της ανοικτής πίστωσης που είχε με τον δήμο.
Πανικόβλητος ο δήμαρχος, για ν' αποφύγει την καταστροφή, αντί να δώσει χρήματα στους κατοίκους του χωριού για να καλύψουν τα χρέη τους, έδωσε στον τραπεζίτη, ο οποίος, παρεμπιπτόντως, ήταν κουμπάρος του δημοτικού συμβούλου.
Δυστυχώς, όμως, ο τραπεζίτης, αφού ανέκτησε το κεφάλαιό του, δεν έσβησε το χρέος των κατοίκων ούτε το χρέος του δήμου, ο οποίος, φυσικά, βρέθηκε ένα βήμα πριν από την πτώχευση.

Βλέποντας τα χρέη να πολλαπλασιάζονται και στριμωγμένος από τα επιτόκια, ο δήμαρχος ζήτησε βοήθεια από τους γειτονικούς δήμους. Αυτοί, όμως, του την αρνήθηκαν, γιατί, όπως εξήγησαν, είχαν υποστεί την ίδια ζημιά με τους δικούς τους γαιδάρους!...
Ο τραπεζίτης τότε έδωσε στον δήμαρχο την «ανιδιοτελή» συμβουλή / οδηγία να μειώσει τα έξοδα του δήμου: λιγότερες δαπάνες για τα σχολεία, για το νοσοκομείο του χωριού, για την δημοτική αστυνομία, κατάργηση των κοινωνικών προγραμμάτων, της έρευνας, μείωση της χρηματοδότησης για καινούρια έργα υποδομών. Αυξήθηκε η ηλικία συνταξιοδότησης, απολύθηκαν οι περισσότεροι υπάλληλοι του δημαρχείου, έπεσαν οι μισθοί και αυξήθηκαν οι φόροι.

Ηταν, έλεγε, αναπόφευκτο, αλλά υποσχόταν με αυτές τις διαρθρωτικές αλλαγές «να μπει τάξη στη λειτουργία του δημοσίου, να βάλει τέλος στις σπατάλες» και να... ηθικοποιήσει το εμπόριο των γαϊδάρων.
Η ιστορία άρχισε να γίνεται ενδιαφέρουσα όταν μαθεύτηκε πως οι δυο επιχειρηματίες και ο τραπεζίτης είναι ξαδέλφια και διαμένουν μαζί σ' ένα νησί κοντά στις Μπαχάμες, το οποίο και αγόρασαν με τον… ιδρώτα τους. Ονομάζονται, οικογένεια Χρηματοπιστωτικών Αγορών και με μεγάλη γενναιότητα προσφέρθηκαν να χρηματοδοτήσουν την εκλογική εκστρατεία των δημάρχων των χωριών της περιοχής... 

*Μετάφραση από το ιταλικό κείμενο, το οποίο ήταν μετάφραση του γαλλικού και ούτω καθ' εξής. Φυσικά, τα κείμενα αυτά είναι μεταφρασμένα σε όλες τις διαδεδομένες γλώσσες, διότι στην ιστορία αυτή εμπλέκονται επιχειρηματίες, τραπεζίτες, δημοτικές αρχές και δυστυχείς χωρικοί όλου του κόσμου, καθ' ότι ολόκληρος ο πλανήτης υπόκειται στους «κανόνες της αγοράς» των γαιδάρων.