Επαναστάτης των στίβων, υπόδειγμα αθλητή

Ο Αμερικανός, Πάρι Ο' Μπράιαν άλλαξε τον ρου της ιστορίας και της εξέλιξης της σφαιροβολίας, στρίβοντας το σώμα του... μερικές μοίρες 

 

Του Ν. Α. Κωνσταντόπουλου

Αλλαξε τον ρουν ενός αγωνίσματος, στρίβοντας το σώμα του... μερικές μοίρες. Και μόνο γι' αυτό, ο ιρλανδικής καταγωγής Αμερικανός, Πάρι Ο' Μπράιαν (28 Ιανουαρίου 1932 - 21 Απριλίου 2007), θεωρείται ο κορυφαίος σφαιροβόλος όλων των εποχών.

Στα πρώτα χρόνια της διεξαγωγής των αγώνων της σφαιροβολίας, οι αθλητές στέκονταν με μέτωπο προς το πεδίο βολής και εξαπέλυαν τη σφαίρα. Ή έπαιρναν μια υποτυπώδη φόρα, τρέχοντας ή κάνοντας σταυρωτά βήματα μέσα στη βαλβίδα, που έχει διάμετρο 2,135μ.
Ο Αμερικανός, Ραλφ Ρόουζ (δύο χρυσά, ένα ασημένιο Ολυμπιακά μετάλλια) ήταν αυτός που, στα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα, έδωσε αρχικά τη μεγάλη ώθηση. Στεκόταν στο πίσω μέρος της βαλβίδας, λικνιζόταν λίγο προς τα πίσω στο ένα πόδι, αιωρούσε το άλλο για να έχει ισορροπία, μετά πηδούσε προς τα μπρος και έριχνε το όργανο πατώντας γερά στα δύο πόδια. Αυτή η τεχνική ονομάσθηκε «παλμός Ρόουζ». Κατέρριψε οκτώ φορές το ρεκόρ κόσμου. Την τελευταία με 15,54μ., στις 21 Αυγούστου του 1909, επίδοση που έμεινε όρθια έως τις 28 Απριλίου 1928, οπότε ο συμπατριώτης του, Τζον Κουκ έριξε μόλις ένα εκατοστό μακρύτερα.
Περί τα 20 χρόνια αργότερα, ένας άλλος Αμερικανός, ο Τζιμ Φουκς, σκέφθηκε να στρίψει λίγο, ώστε η σφαίρα να εξαπολύεται υπό μεγαλύτερη γωνία. Κατόρθωσε να βελτιώσει τέσσερις φορές το παγκόσμιο ρεκόρ, με καλύτερη επίδοση τα 17,95μ., την οποία σημείωσε στις 22 Αυγούστου 1950. Το είχε πάρει στα 17,68μ.

Εφθανε, όμως, η ώρα του Ο' Μπράιαν. Στις 9 Μαΐου 1953, στο Φρέσνο (ΗΠΑ), έριξε 18μ., επιτυγχάνοντας την πρώτη από τις 16 καταρρίψεις (14 επισήμως, διότι, παραδόξως, μία δεν υπεβλήθη στη Διεθνή Ομοσπονδία για αναγνώριση και μία άλλη ήταν σε αγώνα επίδειξης) του ρεκόρ κόσμου, που έκανε. Ηταν και ο πρώτος που πέρασε τα 19μ. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1956, στο Γιουτζίν του Ορεγκον (ΗΠΑ), έστειλε τη σφαίρα στα 19,06μ. Τελευταία κατάρριψη ήταν αυτή, που σημείωσε την 1η Αυγούστου του 1959, στην Αλμπουκέρκη (ΗΠΑ), με 19,30μ.
Τι επαναστατικό έκανε ο Ο' Μπράιαν; Ηταν ο πρώτος σφαιροβόλος, που ξεκινούσε με την πλάτη στραμμένη προς το πεδίο βολής. Στη συνέχεια εκτελούσε περίπου τις κινήσεις του Ρόουζ. Εσκυβε λίγο στηριγμένος στο ένα πόδι (αν κάποιος ρίχνει με το δεξί χέρι στηρίζεται στο δεξί πόδι), αιωρούσε το άλλο, πηδούσε ελαφρά (ουσιαστικά γλιστρούσε πάνω στην επιφάνεια της βαλβίδας), μετά πατούσε με τα δύο πόδια, έστριβε τη λεκάνη και εξαπέλυε το όργανο υπό σαφώς μεγαλύτερη γωνία από τον Ρόουζ και τον Φουκς. Η τεχνική αυτή καθιερώθηκε με τ' όνομα «παλμός Ο' Μπράιαν».
Αργότερα, το 1972, ο Σοβιετικός, Αλεξάντρ Μπαρίσνικοφ σημείωσε το πρώτο ρεκόρ της ΕΣΣΔ με την περιστροφική τεχνική και το 1976 κατέρριψε επισήμως και το παγκόσμιο με 22,00μ. Η τεχνική αυτή, η οποία προσομοιάζει με της δισκοβολίας, εφαρμόσθηκε αρχικά τη δεκαετία του '50 από έναν Τσέχο, αλλά δεν είχε επιτυχία και δεν καθιερώθηκε.
Τούτο έγινε τη δεκαετία του '70 χάρη στις επιτυχίες του Μπαρίσνικοφ και του Αμερικανού, Μπράιαν Ολντφιλντ, ο οποίος το 1975 έρριξε δύο φορές πάνω από τα 22μ. (22,11 και 22,25μ.). Οι επιδόσεις του, όμως, δεν αναγνωρίσθηκαν, διότι έγιναν σε αγώνες επαγγελματιών, κάτι που απαγορευόταν. Τον ίδιο χρόνο έρριξε και 22,86μ., αλλά με αντικανονικό δέσιμο στα δάχτυλα. 

Η κίνηση της επιτυχίας
Ο πατέρας του Ο’ Μπράιαν, που επίσης ονομαζόταν, Πάρι, ήταν ένας μέτριος παίκτης του μπέιζμπολ. Επιθυμούσε τα βήματά του ν’ ακολουθήσει ο γιός του. Εκείνος, όμως, προτίμησε το αμερικάνικο φούτμπολ, στο οποίο σημείωσε κάποιες επιτυχίες (με την σχολική ομάδα της Σάντα Μόνικα κατέκτησε το πολιτειακό πρωτάθλημα και κέρδισε υποτροφία για το κολλέγιο), ενώ στο λύκειο έρριχνε και σφαίρα.
«Ακουσε, μπορεί να γίνεις ένας ‘’Ολ Αμέρικαν’’ στο φούτμπολ ή Ολυμπιονίκης. Υπάρχουν τουλάχιστον 33 Ολ Αμέρικαν κάθε χρόνο, αλλά μόνο ένας Ολυμπιονίκης κάθε τέσσερα», είπε κάποτε στον Πάρι Ο' Μπράιαν ένας συναθλητής του. Αυτός το σκέφθηκε και έλαβε την απόφασή του. Ρόλο σε αυτήν, λέγεται ότι έπαιξε και μια κλωτσιά στο στομάχι, που δέχθηκε σε κολλεγιακό αγώνα φούτμπολ.
«Ηθελα να μπορώ να πάρω τα εύσημα ή να κατηγορηθώ για ό, τι έκανα, με δική μου απόφαση. Πάντα ήθελα να είμαι σολίστ», είπε αργότερα. Κι έγινε Ολυμπιονίκης.
Η διάδοση του περιστροφικού παλμού στη σφαιροβολία, δεν εξάλειψε την τεχνική Ο' Μπράιαν. Αλλωστε, ο περιστροφικός δεν πήρε τ' όνομα του Μπαρίσνικοφ (παρότι αρκετός κόσμος τον αποκαλεί έτσι) ούτε κάποιου άλλου, όπως συνέβη με τον παλμό του άλματος εις ύψος (υπέρβαση τού πήχυ με την πλάτη), που καθιέρωσε ο Ντικ Φόσμπερι.
Για να καταλάβετε τη μεγάλη σημασία και αξία του παλμού Ο' Μπράιαν, θα επισημάνουμε μερικά στοιχεία. Ο πρώτος άνθρωπος που ξεπέρασε τα 23μ. ήταν ο Ανατολικογερμανός, Ουλφ Τίμερμαν, που στις 22 Μαΐου 1988, στα Χανιά, με «Ο' Μπράιαν» έριξε 23,06μ. Το παγκόσμιο ρεκόρ είναι 23,12μ. και το σημείωσε με περιστροφικό παλμό το 1990 ο Αμερικανός, Ράντι Μπαρνς. Οι περισσότεροι κορυφαίοι σύγχρονοι σφαιροβόλοι (κυρίως οι Αμερικανοί), χρησιμοποιούν την περιστροφική τεχνική. Παρά ταύτα, οι ρίπτες που ρίχνουν με «Ο' Μπράιαν» κυριαρχούν στους τελευταίους Ολυμπιακούς αγώνες. Το 2004, στην Αρχαία Ολυμπία, νίκησε ο Ουκρανός, Γιούρι Μπιλόνογκ (χρόνια αργότερα, πάντως, ανακοινώθηκε ότι σ’ επανεξέταση του δείγματος των ούρων του, ανιχνεύθηκε απαγορευμένη ουσία, του αφαιρέθηκε το χρυσό μετάλλιο και το πήρε ο Αμερικανός, Ανταμ Νέλσον, ο οποίος αγωνιζόταν με τον περιστροφικό παλμό) και το 2008, στο Πεκίνο και τo 2012, στο Λονδίνο, ο Πολωνός, Τόμας Μαγιέφσκι, ενώ 2ος ήταν ο Γερμανός, Νταβίντ Στορλ, που επίσης ρίχνει με «Ο' Μπράιαν». Στις δε γυναίκες, ελάχιστες χρησιμοποιούν την περιστροφική τεχνική και, πάντως, όχι οι κορυφαίες.
Είναι αυτός άλλος ένας λόγος, για τον οποίον ο Πάρι Ο' Μπράιαν καθόρισε την ιστορία και την εξέλιξη της σφαιροβολίας. 

Πέθανε ευτυχής αγωνιζόμενος στην… κολύμβηση
Ολη η ζωή του Πάρι Ο' Μπράιαν ήταν συνδεδεμένη με τον αθλητισμό. Ακόμη και ο θάνατός του. Μαθητής στο γυμνάσιο, έπαιζε αμερικανικό ποδόσφαιρο και με το σχολείο της Σάντα Μόνικα πήρε το πρωτάθλημα της πολιτείας της Καλιφόρνιας. Χάρη σε αυτό, κέρδισε υποτροφία για το πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας. Ταυτόχρονα, άρχισε να διακρίνεται και σε σχολικά πρωταθλήματα στη σφαιροβολία. Στο πανεπιστήμιο συνέχισε να παίζει αμερικανικό ποδόσφαιρο. Μια μέρα, όμως, τραυματίστηκε στο στομάχι. Ετσι, αποφάσισε να επικεντρώσει τον ενδιαφέρον του κυρίως στη σφαιροβολία, αλλά και στη δισκοβολία. 

Στις αρχές της δεκαετίας του '50, άρχισε να εφαρμόζει την τεχνική του. Δούλεψε πολύ γι' αυτήν. Στο στάδιο, σ' ένα δρομίσκο έξω από το σπίτι του, στο πανεπιστήμιο. Πρωί, απόγευμα, αργά τη νύχτα. Στην αρχή χλευάστηκε, αλλά το 1952 θριάμβευσε στους Ολυμπιακούς αγώνες του Ελσίνκι. Μεταξύ Ιουλίου 1952 και Ιουνίου 1956, πέτυχε 116 συνεχείς νίκες. Αναδείχθηκε 18 φορές πρωταθλητής των ΗΠΑ. Τις 17 στη σφαιροβολία (οκτώ στον ανοικτό στίβο) και μία στη δισκοβολία. Ηταν και ταχύτατος. Το 1953 χρονομετρήθηκε στα 100μ. σε 10''8! Μετά την απόσυρσή του από τον υψηλό αθλητισμό, δεν έφυγε από τους αθλητικούς χώρους. Το 1984, στα 52 του, έρριξε με τη σφαίρα των έξι κιλών (η κανονική έχει βάρος 7,26κ., αλλά οι αθλητές των κατηγοριών ηλικίας 50-54 και 55-59 ετών αγωνίζονται μ’ εξάκιλη), 17,72μ., μια πολύ καλή επίδοση. 
Η σχέση του με τον αθλητισμό δεν σταματούσε στον στίβο. Ως βετεράνος ήταν και πολύ καλός κολυμβητής. Μάλιστα, το 1998 αγωνίσθηκε στους Παγκόσμιους Αγώνες Μάστερς (θα τους χαρακτηρίζαμε Ολυμπιακούς Αγώνες Βετεράνων). Εννέα χρόνια αργότερα έφυγε από τη ζωή από καρδιακή προσβολή, ενώ μετείχε σε διεθνείς κολυμβητικούς αγώνες βετεράνων. Πέθανε ευτυχής, κάνοντας αυτό που αγαπούσε. 

Τα επιτεύγματα του Ο’ Μπράιαν

-Ολυμπιονίκης το 1952 (Ελσίνκι, Φινλανδία) και το 1956 (Μελβούρνη, Αυστραλία) -οπότε 8ος είχε αναδειχθεί ο Γιώργος Τσακανίκας, στην μεγαλύτερη επιτυχία Ελληνα σφαιροβόλου- 2^ος το 1960 (Ρώμη, Ιταλία). Από δύο Ολυμπιακούς τίτλους έχουν κατακτήσει στο αγώνισμα μόνο ο Ραλφ Ρόουζ (ΗΠΑ, 1904, 1908) και ο Τόμας Μαγέφσκι (Πολωνία, 2008, 2012). Ο Ρόουζ έχει και ασημένιο μετάλλιο (1912). Αλλά, ας είμαστε ειλικρινείς, άλλες εποχές τότε, άλλες όταν κυριαρχούσε ο Ο’ Μπράιαν. Πάντως, και ο Ρόουζ διαδράματισε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του αγωνίσματος.
-Κατείχε το ρεκόρ κόσμου από τις 9/5/1953 (το πήρε από τον Φουκς) έως τις 28/3/1959 (το έχασε από τον συμπατριώτη του, Ντάλας Λονγκ) και ξανά από την 1/8/1959 έως τις 5/3/1960, οπότε το επανέκτησε ο Λονγκ.
-Νικητής στους Παναμερικανικούς αγώνες το 1955 και το 1959.
-Ηταν και καλός δισκοβόλος. Μάλιστα, το 1955 είχε αναδειχθεί πρωταθλητής των ΗΠΑ, κάτι πολύ δύσκολο και σημαντικό.

-Εγινε εξώφυλλο στο μη αθλητικό περιοδικό TIME (μεγάλη τιμή για έναν αθλητή), στο Sports Illustrated και σε άλλα. Το θέμα στο TIME δημοσιεύθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 1956 και είχε τίτλο «Η μεγάλη λευκή φάλαινα».

-Το 1964 ήταν ο σημαιοφόρος των ΗΠΑ στους Ολυμπιακούς αγώνες του Τόκιο (Ιαπωνία), όπου κατετάγη 4^ος. «Ηταν μια μοναδική τιμή», είχε δηλώσει.
-Τ' ατομικά του ρεκόρ ήταν 19,69μ. στην σφαιροβολία (1966) και 51,93μ. στην δισκοβολία (1952).
*«Είναι εφαρμογή ενός κανόνα της φυσικής, που λέει ότι, όσο μακρύτερα εφαρμόσεις πίεση ή δύναμη σ’ ένα άψυχο αντικείμενο, τόσο πιο μακριά θα πάει. Το στυλ μου έχει στόχο να μου επιτρέψει να εφαρμόσω δύναμη για το μέγιστο χρονικό διάστημα πριν από την απελευθέρωση της σφαίρας», είχε δηλώσει στο TIME, αναφερόμενος στην επαναστατική, τότε, τεχνική του. 
*Μετά τον αθλητισμό ασχολήθηκε, μ’ επιτυχία, με τα τραπεζικά ζητήματα, με το real estate (αγοραπωλησίες ακινήτων), ενώ εργάσθηκε και ως πολιτικός μηχανικός. Αφησε πίσω του, πέρα από την σύζυγό του, δύο γιούς, ισάριθμες κόρες κι επτά εγγόνια.