Αυτοί που χόρεψαν «Μπολερό» στον πάγο

Η Τζέιν Τόρβιλ και ο Κρίστοφερ Ντιν άλλαξαν δια παντός την μορφή του καλλιτεχνικού πατινάζ

 

Του Ν. Α. Κωνσταντόπουλου 

Αν ο Μορίς Ραβέλ ζούσε το 1984, θα ήταν ευτυχής βλέποντας την Τζέιν Τόρβιλ και τον Κρίστοφερ Ντιν να χορεύουν πάνω στον πάγο το διάσημο «Μπολερό».
Η σύνθεση του Γάλλου συνθέτη έγινε ευρύτερα γνωστή στο κοινό χάρη σε αυτό το αθλητικό - καλλιτεχνικό ζευγάρι του πατινάζ στον πάγο, που το παρουσίασε σε αρκετούς αγώνες και, κυρίως στους χειμερινούς Ολυμπιακούς αγώνες του Σεράγεβο (τότε Γιουγκοσλαβία, νυν Βοσνία - Ερζεγοβίνη). Οταν μιλάμε για τελειότητα στον αθλητισμό, εννοούμε, μεταξύ άλλων, την Τζέιν Τόρβιλ και τον Κρίστοφερ Ντιν.
Κι όμως, αν οι δύο μεγάλοι πατινέρ δεν διάβαζαν με περίσσια προσοχή τον κανονισμό των Ολυμπιακών αγώνων, το «Μπολερό» (Μπολέρο, τονίζεται, αλλά στην Ελλάδα το έργο του Ραβέλ καθιερώθηκε σαν Μπολερό, πιθανόν διότι είναι Γάλλου συνθέτη) δεν θα είχε παρουσιασθεί ποτέ στο κοινό του καλλιτεχνικού πατινάζ. Το μπολερό είναι αργή λάτιν μουσική, που συνδυάζει χορό και τραγούδι. Υπάρχουν φόρμες ισπανικές και κουβανικές, οι οποίες έχουν ξεχωριστές ρίζες. Αποδόθηκε, όμως, υπέροχα από δύο Βρετανούς, που έπρεπε να επιστρατεύσουν όλη την παρατηρητικότητα, όλη την ευφυΐα και όλη την «πονηριά» τους, ώστε να μπορέσουν να το παρουσιάσουν στον κόσμο του αθλητισμού.
Το Μπολερό έχει διάρκεια περισσότερο από 17 λεπτά. Βάσει των κανονισμών των Ολυμπιακών αγώνων, το ελεύθερο πρόγραμμα στον χορό στον πάγο, έπρεπε να διαρκεί τέσσερα λεπτά, με ανοχή δέκα δευτερόλεπτα λιγότερα ή περισσότερα. Για να μπορεί, λοιπόν, το περίφημο έργο του Ραβέλ να παρουσιασθεί στο αγωνιστικό καλλιτεχνικό πατινάζ, έπρεπε να μειωθεί δραστικά. Το έδωσαν σε ειδικό διασκευαστή μουσικών έργων, ώστε να «πετσοκόψει», όπως λέμε. Αυτός, λοιπόν, αφού προσπάθησε πολύ, κατόρθωσε να το μειώσει σε 4 λεπτά και 28 δευτερόλεπτα.

Και πάλι, όμως, δεν μπορούσε να παρουσιασθεί στους Ολυμπιακούς αγώνες. Το πρόβλημα φαινόταν άλυτο. Ομως, ο Ντιν και η Τόρβιλ ήταν αποφασισμένοι να παρουσιάσουν στο κοινό κάτι που ώς τότε ουδέποτε είχε δει. Μελέτησαν το βιβλίο των κανονισμών των Ολυμπιακών αγώνων και επισήμαναν, ότι η επίσημη χρονομέτρηση αρχίζει, όταν πατούν το πόδι στον πάγο. Ετσι, μπορούσαν να χορέψουν με το Μπολερό, αν επί 18 δευτερόλεπτα δεν ανέβαιναν στην πίστα. Χρονομέτρησαν με προσοχή το πρόγραμμά τους και όταν η Τόρβιλ πρωτοακουμπούσε τη λεπίδα στον πάγο, είχαν το μεγαλύτερο επιτρεπόμενο χρόνο στη διάθεσή τους για να χορέψουν και να προσφέρουν στο κοινό 4 λεπτά και 10 δευτερόλεπτα ευφορίας και έκστασης.
Στο Σεράγεβο δεν χόρεψαν μόνο με το Μπολερό. Στο σύντομο πρόγραμμα παρουσίασαν ένα δραματικό «Πάσο Ντόμπλε». Το Πάσο Ντόμπλε είναι ένας από τους πιο δραματικούς χορούς. Είναι δυναμικός χορός που προέρχεται από τη Γαλλία και στα ισπανικά σημαίνει «διπλό βήμα». Εχει έντονες επιδράσεις από το φλαμένκο, ειδικά σε σημεία που τα δάχτυλα παίρνουν τη θέση των καστανιέτας. Πάνω στην πίστα δημιουργείται μια ατμόσφαιρα ταυρομαχίας, με την ντάμα να έχει τον ρόλο της κάπας του ταυρομάχου ή, ακόμα, και του ταύρου. Η Τζέιν Τόρβιλ είχε τον ρόλο της κάπας.

Σχεδόν όλοι οι κριτές έδωσαν το «άριστα»
Το κοινό που παρακολουθούσε το ελεύθερο πρόγραμμα του χορού στον πάγο στους χειμερινούς Ολυμπιακούς αγώνες του Σεράγεβο, στις 14 Φεβρουαρίου του 1984, εκστασιασμένο, χειροκροτούσε τους απίθανους Βρετανούς πατινέρ - χορευτές. Δεν είχε ξαναδεί κάτι παρόμοιο στο άθλημα. Το ίδιο και τα περίπου 20 εκατομμύρια Βρετανών τηλεθεατών και πολλά άλλα εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο.

Το καλλιτεχνικό πατινάζ, όπως και η ενόργανη γυμναστική, η ρυθμική γυμναστική, οι καταδύσεις, η συγχρονισμένη κολύμβηση, το τραμπολίνο, η ιππική δεξιοτεχνία και κάποια άλλα αθλήματα που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα των χειμερινών Ολυμπιακών, δεν έχουν χρονόμετρο και μεζούρα. Οι αθλητές εξαρτώνται από την κρίση των βαθμολογητών - κριτών. Η βαθμολόγηση είναι υποκειμενική. Αλλά σε όλα υπάρχουν όρια. Μερικές φορές το εξαίρετο δεν εξαρτάται από την υποκειμενικότητα. Μπορεί κάποιος να ισχυρισθεί ότι τα υπέροχα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Χατζιδάκι (με αλφαβητική σειρά γίνεται η αναφορά) και, φυσικά, πολλών άλλων σπουδαίων συνθετών μας, είναι χειρότερα από τα «σκυλοτράγουδα» - σκουπίδια, που ακούμε; Μπορεί, απλώς, να πει, ότι δεν του αρέσουν όσο τ' άλλα. Ετσι οι κριτές στο Σεράγεβο δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι διαφορετικό από ό,τι έκαναν: βαθμολόγησαν το ζευγάρι από την Βρετανία με τον μεγαλύτερο βαθμό, που είχε δοθεί ποτέ. Από τους 18 κριτές του Μπολερό, οι 12 έδωσαν το άριστα 6 και οι έξι 5,9. Μάλιστα, όλοι όσοι (9) βαθμολόγησαν την «καλλιτεχνική εντύπωση» έδωσαν έξι! Το τέλειο.

Από το 1984 το καλλιτεχνικό πατινάζ δεν είναι ίδιο 
Το ζευγάρι Τζέιν Τόρβιλ - Κρίστοφερ Ντιν, άλλαξε τη μορφή του καλλιτεχνικού πατινάζ, ειδικά στον χορό στον πάγο. Ομως, σημαντικό ρόλο σε αυτό διαδραμάτισαν οι προπονητές και οι χορογράφοι τους.
Εως το 1975, η Τόρβιλ είχε ως σημαντικότερη επιτυχία τον τίτλο της πρωταθλήτριας της Μ. Βρετανίας στην εφηβική κατηγορία στα ζευγάρια και ο Ντιν τον αντίστοιχο τίτλο στον χορό στον πάγο. Πρέπει να επισημάνουμε εδώ, ότι, παρότι και στα δύο αγωνίσματα διαγωνίζονται ζευγάρια, οι διαφορές είναι μεγάλες και εμφανείς ακόμη και στους αδαείς. Το αγώνισμα των ζευγαριών είναι σαφώς πιο αθλητικό, με άλματα και άλλα αθλητικά στοιχεία. Στον χορό, το ζευγάρι πρέπει να βρίσκεται πολύ περισσότερο σ' επαφή και τ' αθλητικά στοιχεία είναι ελάχιστα.

Μία προπονήτρια από το Νότιγκαμ, η Τζανέτ Σόουμπριτζ τους ένωσε και με τον τρόπο αυτόν πρόσφερε στον κόσμο του χορού και του αθλητισμού τεράστια υπηρεσία.
Το νέο ζευγάρι πήρε το πρώτο του τρόπαιο το 1976. Δεν ήταν κάτι σπουδαίο, το «Βόρειο Πρωτάθλημα».
Το επόμενο έτος κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο στο εθνικό πρωτάθλημα. Το 1978 αναδείχθηκαν πρωταθλητές Μ. Βρετανίας, τίτλο, που έπαιρναν ανελλιπώς ώς και το 1983, ενώ τον κατέκτησαν και το 1994, όταν επανήλθαν στους ερασιτεχνικούς αγώνες.
Το 1979 άλλαξαν προπονήτρια. Τους ανέλαβε η Μπέτι Κάλαγουεϊ. Μετά την 5η θέση, που κατέλαβαν στους χειμερινούς Ολυμπιακούς αγώνες του Λέικ Πλάσιντ (ΗΠΑ) το 1980 και την 4η θέση στο παγκόσμιο πρωτάθλημα του ίδιου έτους, ουδέποτε βρέθηκαν κάτω από την υψηλότερη θέση του βάθρου των νικητών ώς και το 1984. Αναδείχθηκαν μία φορά «χρυσοί» Ολυμπιονίκες, τέσσερις πρωταθλητές κόσμου και τρεις Ευρώπης. Η ερασιτεχνική σταδιοδρομία τους ολοκληρώθηκε το 1994, αφού μεσολάβησε μια δεκαετής επαγγελματική περίοδος, κατά την οποία δεν μπορούσαν να μετάσχουν σε ερασιτεχνικές διοργανώσεις. Οταν το 1994 αποφάσισαν να επανέλθουν σε ερασιτεχνικό καθεστώς, αναδείχθηκαν πρωταθλητές Ευρώπης και 3οι στους Ολυμπιακούς αγώνες του Λίλεχαμερ (Νορβηγία). 
Και οι δύο κατάγονται από την περιοχή του Νότιγκαμ. Το Εθνικό Κέντρο Πάγου της ομώνυμης πόλης βρίσκεται σε μια περιοχή, που είναι γνωστή ως «Πλατεία Μπολερό», προς τιμήν του διάσημου ζευγαριού. Σε μια άλλη περιοχή της πόλης, στην Γουόλατον, υπάρχει μια οικιστική περιοχή, που ονομάζεται «Τόρβιλ Ντράιβ» και «Ντιν Κλόουζ». Πολλοί από τους δρόμους οι οποίοι την περικλείουν, έχουν ονόματα προπονητών και χορών, που σχετίζονται με το ζευγάρι.

Οι δυο τους δεν υπήρξαν ζευγάρι στη ζωή. Η γεννημένη στις 7 Οκτωβρίου 1957 στο Κλίφτον του Νότιγχαμ, Τόρβιλ, ζει στο Σάρι (Μ. Βρετανία), με τον σύζυγό της, Φιλ Κρίστενσεν και τα παιδιά τους, τον Κίραν (Μάιος 2002) και την Τζέσικα (Μάρτιος 2006). Ο Ντιν, που γεννήθηκε στις 27 Ιουλίου 1958 στο Κάλβερτον του Νότιγκαμ, ζούσε στο Κολοράντο Σπρινγκς (ΗΠΑ), με τη σύζυγό του, Τζιλ Τρέναρι και τα παιδιά τους, τον Τζακ - Ρόμπερτ (Νοέμβριος 1998) και τον Σαμ - Κόλιν (Σεπτέμβριος 2000). Τον Μάρτιο του 2010 ο ατζέντης του, επιβεβαίωσε, ότι το ζεύγος χώρισε. 
Το 1998 το ζευγάρι αποσύρθηκε από τους αγώνες. Τα επόμενα χρόνια ο καθένας ακολούθησε τη δική του σταδιοδρομία, ως προπονητής και χορογράφος. Παρά ταύτα, παρέμειναν στενοί φίλοι, μολονότι δεν έκαναν ξανά μαζί πατινάζ, έως ότου το 2006 δελεάσθηκαν για να επανέλθουν και να πάρουν μέρος στο πρόγραμμα της ITV, «Χορεύοντας στον Πάγο». Από τότε συνεχίζουν να μετέχουν σε σόου. 
Σε ψηφοφορία, που οργάνωσε το 2002 το τηλεοπτικό κανάλι, «Τσάνελ 4» (Channel 4), το κοινό της Μ. Βρετανίας ψήφισε την εμφάνισή τους στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1984, ως το όγδοο σημαντικότερο αθλητικό γεγονός ανάμεσα στις 100 «Μεγαλύτερες αθλητικές στιγμές». 

Οι σημαντικότερες διακρίσεις τους

Ως ερασιτέχνες: Ολυμπιακοί αγώνες: 5οι το 1980, 1οι το 1984, 3οι το 1994.
Παγκόσμιο πρωτάθλημα: 4οι το 1980, 1οι 1981, 1982, 1983, 1984.
Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα: 4οι to 1980, 1οι 1981, 1982, 1984, 1994. Δεν αγωνίσθηκαν το 1983.
Ως επαγγελματίες: Πρωταθλητές κόσμου 1984, 1985, 1990, 1994, 1995, 1996. 

*Δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή», στις 11 Δεκεμβρίου 2010.