Το κορίτσι… καθεστώς της γυμναστικής

Η Νάντια Κομανέτσι «έντυσε» τον μύθο της με επιτυχίες, σκάνδαλα, αλλά και επιλογές που προκαλούσαν αντιδράσεις

Της Σπυριδούλας Σπανέα

«Δεν φεύγω μακριά από μια πρόκληση επειδή φοβάμαι. Αντίθετα, τρέχω προς αυτήν, επειδή ο μόνος τρόπος να δραπετεύσεις από τον φόβο είναι να τον τσαλαπατήσεις με τα πόδια σου».

Aυτές οι λέξεις ανήκουν στη Νάντια Κομανέτσι. Αποτελούν στάση ζωής για την κορυφαία Ρουμάνα γυμνάστρια. Τις ακολούθησε στην τρυφερή παιδική της ηλικία, όταν εκτελούσε χωρίς φόβο δύσκολες ασκήσεις, τις έκανε πράξη τότε που, ως Ολυμπιονίκης, απείλησε τους κατασκόπους που της είχε «φορτώσει» ο Τσαουσέσκου, ότι θα αυτοκτονήσει με χλωρίνη, γιατί δεν αντέχει την πίεση, αλλά και όταν αυτομόλησε από τη γενέτειρά της.

Για το κορίτσι, που στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ (Καναδάς), άφησε με τις επιδόσεις του άφωνους τους φίλους της γυμναστικής, έχουν χυθεί τόνοι μελάνης. Στην αυτοβιογραφία της έρριξε όσο φως η ίδια επιθυμούσε σε κάποιες από τις «σκοτεινές» πλευρές της ζωής της.

Πολλές ιστορίες αγκαλιάζουν τ' όνομά της. Μύθοι ή πραγματικότητα; Σκάνδαλα ή κακές επιλογές; Το ξέρει μόνο η ίδια. Το σίγουρο είναι ένα: κανένα ουράνιο δώρο δεν έπεσε του μικρού κοριτσιού από την Ονέστι. Τα πάντα οφείλονται σε σκληρή δουλειά και μεγάλη πνευματική ευστροφία.

Το 1961, σε μια εργατούπολη της Ρουμανίας, την Ονέστι, μια έγκυος νοικοκυρά, η Στεφανία Αλεξάντρινα, παρακολουθεί μια ρωσική ταινία, τη Ναντέγιατσγια (ελπίδα στα ρωσικά). Στις 12 Νοεμβρίου γεννάει ένα κοριτσάκι. Οι γιατροί την ενημερώνουν ότι στο κεφάλι της μικρής υπάρχει μια κύστη με υγρό και ότι, ακόμα και εάν το βρέφος ζήσει, θα πάσχει από νοητική υστέρηση. Η μητέρα θυμήθηκε τη ρωσική ταινία και ονόμασε το μωρό Νάντια. Θα μπορούσαν να την είχαν φωνάξει και «Τύχη», γιατί όχι μόνο η κύστη εξαφανίστηκε, αλλά και γιατί, όταν επέστρεψαν στο σπίτι τους, εξαιτίας μιας χιονοθύελλας κατέρρευσε η στέγη πάνω από το κρεβάτι της Νάντια, μόνο που η μικρή σώθηκε, γιατί λίγα δευτερόλεπτα νωρίτερα, τυχαία, την είχε απομακρύνει από εκεί ο παππούς της.

«Αχ και να ’βλεπες πόσο μεγάλη είναι η μύτη σου», λένε στη Ρουμανία για να καυτηριάσουν την αλαζονεία. Η Νάντια Κομανέτσι την άκουσε πολλές φορές την έκφραση, αλλά δεν... ίδρωσε το αυτί της. Ηταν ένα υπερκινητικό αγοροκόριτσο. Στο νηπιαγωγείο παρίστανε τη γυμνάστρια και προπονούσε τα μικρότερα παιδιά. Αγαπημένο της παιχνίδι ήταν οι «ρόδες» (περιστροφική κίνηση του σώματος με ώθηση από τα χέρια που στηρίζονται στο έδαφος). Ετσι την εντόπισαν οι φημισμένοι προπονητές, ο Μπέλα και η Μάρτα Κάρολι. Ηταν μόλις έξι ετών. Ο πρώτος αγώνας ήταν μια αποτυχία (13η στο σύνθετο στο ρουμανικό πρωτάθλημα του 1969). Ο Μπέλα τής χάρισε μια κούκλα και της είπε να μη ξαναχάσει σε αγώνα. Τα λόγια του αποτέλεσαν την αρχή για μια συλλογή από κούκλες και επιτυχίες. Το 1970 έγινε σε ηλικία εννέα ετών η νεώτερη πρωταθλήτρια της Ρουμανίας.

Ο προπονητής της, σκληρός. Απαιτεί το καλύτερο. Η Νάντια υπακούει με... μεγαλοπρέπεια στις διαταγές του. Σα να είχε κρυμμένες δυνάμεις.
«Ο λόγος, όμως, που δεν μπόρεσε ποτέ να με λυγίσει, είναι επειδή δεν γνώριζε τα πραγματικά μου όρια», αποκαλύπτει ύστερα από, περίπου, τρεις δεκαετίες στο βιβλίο της «Επιστολές σε μια νεαρή αθλήτρια».

Η Νάντια Κομανέτσι είναι η μόνη που γνωρίζει τα πραγματικά όριά της. Οπως και τις πραγματικές στιγμές που έζησε στη Ρουμανία από το 1977 μέχρι το 1989.
«Η ζωή μου έγινε κατάμαυρη», γράφει στην αυτοβιογραφία της. Ηταν ερωμένη του υιού Τσαουσέσκου και «σκλάβα» στα περίεργα γούστα του; Ζούσε σαν βασίλισσα στη Ρουμανία, όταν οι υπόλοιποι συμπατριώτες της πεινούσαν; Εκανε απόπειρα αυτοκτονίας με χλωρίνη; Η ίδια δεν παραδέχεται τίποτα.

«Ημουν δυστυχισμένη το 1978. Δεν αποπειράθηκα, όμως, να αυτοκτονήσω επειδή είδα το αγόρι μου με άλλη κοπέλα. Ζούσα σ' ένα διαμέρισμα γεμάτο “κοριούς”. Με παρακολουθούσαν συνεχώς πράκτορες. Ετσι, μια ημέρα τους έδειξα τη χλωρίνη και τους είπα ότι θα αυτοκτονήσω για να γλιτώσω», λέει. Οσο για τον υιό Τσαουσέσκου; Οι πληροφορίες θέλουν τον Νίκου να τη βασάνιζε ψυχολογικά και σωματικά. Η ίδια ισχυρίζεται ότι δεν υπήρχε ειδύλλιο. «Τον γνώρισα όταν ήμουν φοιτήτρια. Μου φαινόταν καλό παιδί. Αλλοι λένε πως ήταν μέθυσος και γυναικάς. Εγώ είχα ακούσει ότι βοήθησε πολύ κόσμο», λέει.
Μια παλιά της φίλη, όμως, η Κριστίνα Ιοάν, έχει δηλώσει: «Η Νάντια ήθελε να παντρευτεί κάποιον και να κάνει οικογένεια, αλλά ο “μικρός πρίγκιπας” την είχε παγιδεύσει».

Tο τέλειο 10άρι και η «πτώση ενός αγγέλου»

Ολυμπιακοί Αγώνες του 1976, Μόντρεαλ. Μια λιλιπούτεια γυμνάστρια, κουκλίτσα 15 ετών, τυλιγμένη σ' ένα πέπλο μυστηρίου, αγέλαστη, εκτελεί τις ασκήσεις σαν καλοκουρδισμένο ρομπότ. Ξαφνιάζει τους πάντες με την ευλυγισία της και την απόλυτη εναρμόνιση του χρόνου και της χάρης των κινήσεών της. Και «τρελαίνει» τους πίνακες. Τα δεκάρια πέφτουν βροχή, αλλά ο πίνακας γράφει 1,00. Τι είχε γίνει; Τα ταμπλό δεν χωρούσαν τετραψήφιο νούμερο.

Δεν υπήρχε πρόβλεψη ότι κάποιος θα μπορούσε να αγγίξει την τελειότητα. Το «τέλειο 10». Τα κατάφερε η Κομανέτσι. Η γυμνάστρια που το 1975, σε ηλικία 14 ετών, είχε αναδειχθεί πρωταθλήτρια Ευρώπης και «αθλήτρια της χρονιάς». Σήμερα δεν θ' αγωνιζόταν σε Ολυμπιακούς, γιατί η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή όρισε ως κατώτατο όριο ηλικίας τα 16 χρόνια...

«Θέλω να γυρίσω σπίτι μου, στη μαμά μου», λέει η μικρή Νάντια στους δημοσιογράφους που, εντυπωσιασμένοι, την ρωτούν για τη μεγαλύτερή της επιθυμία.
Επόμενη ερώτηση; Τι σκοπεύει να κάνει όταν σταματήσει τον αθλητισμό... «Μα είμαι ακόμη 15 ετών», απαντάει η Ολυμπιονίκης κλαίγοντας γιατί, στο μεταξύ, είχε χάσει μία από τις αγαπημένες κούκλες της.
Τα επόμενα χρόνια δεν ήταν στρωμένα με ρόδα. Το κομμουνιστικό καθεστώς την απομάκρυνε από τους προπονητές της. Το διαζύγιο των γονιών της τη συνθλίβει. Παίρνει κιλά. Στο ευρωπαϊκό του 1977, παρά τα δύο χρυσά, δεν ήταν ο εαυτός της. Το 1978 της επιτρέπουν να επιστρέψει στους προπονητές της. Χάνει κιλά και το 1979 γίνεται η πρώτη γυμνάστρια που κερδίζει τρεις συνεχόμενους ευρωπαϊκούς τίτλους. Στο παγκόσμιο του 1979 «κόβει» το χέρι της στη δοκό αλλά, παρά την απαγόρευση των γιατρών, φεύγει από το νοσοκομείο για να βοηθήσει τη χώρα της να κατακτήσει τον αγώνα στο ομαδικό. Αποτέλεσμα; Μια σοβαρή μόλυνση.

Οι Ολυμπιακοί της Μόσχας φτάνουν. Η Νάντια αντιμετωπίζει και τους φιλάθλους. «Πέσε», της φώναζαν. Η κόντρα των καθεστώτων Μπρέζνιεφ - Τσαουσέσκου μεταφέρεται στα Ολυμπιακά ταπί. Οι Ρώσοι δεν μπορούν να διανοηθούν ότι μια Ρουμάνα θα κερδίσει τη δική τους μεγάλη σχολή γυμναστικής. Και, μάλιστα, εντός έδρας. Το χρυσό στο σύνθετο ατομικό κρινόταν στη δοκό. Αντίπαλός της, η Γιελένα Νταβίντοβα.

Η Κομανέτσι εκτελεί ένα καταπληκτικό πρόγραμμα. Για το χρυσό χρειαζόταν 9,95. Οι διαβουλεύσεις των κριτών κράτησαν 28 λεπτά! Το αποτέλεσμα αναμενόμενο. Ο Σοβιετικός και ο Πολωνός κριτής τής δίνουν από 9,80, βαθμολογία που κατεβάζει τον μέσο όρο στο 9,85. Η Μόσχα αποθεώνει την Ολυμπιονίκη της.

Οι Ρουμάνοι την θεωρούν «εθνικό θησαυρό». Οχι, όμως, και οι Τσαουσέσκου. Πιστεύουν ότι «φλερτάρει» με τη Δύση. Το 1981 της απαγορεύουν την έξοδο από τη χώρα. Δουλεύει ως προπονήτρια παιδιών. «Οσα έζησα εκείνη την περίοδο, άλλοι δεν τα ζουν σε τρεις ζωές», μας είχε πει το 2005, κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Ελλάδα.
Το 1989, με τη βοήθεια ενός οικοδόμου, του Κονσταντίν Πανέτ, περνάει λαθραία στην Ουγγαρία, την Αυστρία και φτάνει στην Αμερική. Αφήνει πίσω της μια μεγάλη συλλογή από κούκλες και μετάλλια. Συζεί με τον Πανέτ, που είναι παντρεμένος και πατέρας τεσσάρων παιδιών. Η εικόνα της αλλάζει άρδην. Πίνει, φοράει διχτυωτά καλσόν και βάφεται σαν γυναίκα του δρόμου. Απασχολεί τα σκανδαλοθηρικά περιοδικά και το Life γράφει για την «Πτώση ενός Αγγέλου». Μέχρι που ξανασυνάντησε τον Αμερικανό Ολυμπιονίκη, Μπαρτ Κόνερ. Ερωτεύονται και το 1994 αρραβωνιάζονται. Η εικόνα αλλάζει.
«Δεν υπάρχει τίποτε στη ζωή που να μην μπορεί, με κάποιο τρόπο, να διορθωθεί», αναφέρει στο βιβλίο της. Στη Ρουμανία, τα φαντάσματα του παρελθόντος έχουν εξαφανιστεί. Ο γάμος της γίνεται το 1996, στο Βουκουρέστι.

Τριάντα τέσσερα χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς του Μόντρεαλ, η Νάντια παραμένει γοητευτική. Ζει στην Οκλαχόμα, έχει ένα γιο, το δικό της γυμναστήριο, το Perfect 10, πλούσια φιλανθρωπική δράση και αγαπάει, ακόμα, τις κούκλες. Μάλιστα, πριν από λίγο καιρό, χάρισε και το όνομά της σε μία: στην Papusa Nadia. Τα έσοδα από τις πωλήσεις θα διατεθούν για τις προπονήσεις των διαδόχων της «ζωντανής κούκλας της Ρουμανίας».
  
*Δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή» στις 6 Νοεμβρίου 2010.


Μετάλλια και άλλες διακρίσεις
Η Κομανέτσι κατέκτησε εννέα Ολυμπιακά μετάλλια (5 χρυσά – 3 ασημένια – 1 χάλκινο). Πέντε το 1976 (3-1-1) και τέσσερα το 1980 (2-2-0). Στο σύνθετο ήταν 1^η το 1976 και 2^η το 1980. Το 1976 νίκησε και στους ασύμμετρους ζυγούς και στην δοκό ισορροπίας, ενώ το 1980 κυριάρχησε στην δοκό και στο έδαφος. Σε παγκόσμια πρωταθλήματα πήρε από δύο χρυσά και ασημένια. Σ’ Ευρωπαϊκά συνέλεξε 9-2-1. Αναδείχθηκε δε, πρωταθλήτρια στο σύνθετο το 1975, το 1977 και το 1977.
Η διάσημη Ρουμάνα γυμνάστρια τιμήθηκε το 1984 και το 2004 με το μετάλλιο τής Ολυμπιακής Τάξης, την υψηλότερη διάκριση, που απονέμει η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή. Είναι το μόνο πρόσωπο που έχει λάβει αυτή την τιμή δύο φορές και, ταυτόχρονα, το νεότερο.
Η Κομανέτσι το 2012 ήταν ο κύριος ομιλητής στην 50η ετήσια τελετή Πολιτογράφησης στην Ημέρα της Ανεξαρτησίας (4 Ιουλίου). Ηταν ο πρώτος αθλητής που μίλησε στην ιστορία της τελετής, η οποία πραγματοποιείται στην γενέτειρα του Τόμας Τζέφερσον (πρόεδρος των ΗΠΑ από τις 4 Μαρτίου 1801 έως τις 4 Μαρτίου 1809), την Μοντιτσέλο. Στην τελετή, άνθρωποι από όλον τον κόσμο γίνονται επίσημα πολίτες των ΗΠΑ.
Στις 21 Ιουλίου 2012, η Κομανέτσι, με τον πρώην σταρ του μπάσκετ, Τζον Αμαέτσι, μετέφεραν την Ολυμπιακή δάδα στην οροφή της «O2 Arena» (κλειστός πολυχώρος, 20.000 θέσεων, όπου διεξήχθησαν αγώνες σε πολλά αθλήματα των Ολυμπιακών του 2012), κατά την διάρκεια της λαμπαδηδρομίας για τους Αγώνες του Λονδίνου.
 
*«Νάντια» ονομάζεται η τηλεοπτική μεταφορά της βιογραφίας της, που γυρίστηκε το 1984.
*Στην δραματική σειρά «Lost» του ABC, υπάρχει μια γάτα που ονομάζεται Νάντια και τ’ όνομα δόθηκε προς τιμήν της Νάντια Κομανέτσι.
*Η Ολυμπιονίκης εμφανίστηκε σ’ επεισόδιο των «Simpsons» με την φωνή της Τρες ΜακΝιλ.
*Στην ταινία «In Love At First Bite», η Κομανέτσι αναφέρεται μία φορά.